przytaczać wszystkie przykłady. Dla ostatecznego określenia roli i stanowiska królowej, można powiedzieć, że jest ona duszą i niewolnicą gromady, której „rozum“ ją otacza. Jest jedyną władczynią, ale zarazem i królewską sługą, ujarzmioną skarbniczką i odpowiedzialną przedstawicielką miłości. Podwładne służą jej i czczą ją, nie zapominając jednak, że to nie osoba królowej wzbudza cześć, ale misya, przez nią spełniana i losy ula, których jest wyobrazicielką. Wątpię, czy znalazłoby się na kuli ziemskiej ludzkie społeczeństwo, którego cele zawierałyby tyle poważnych dążeń; demokracya, której niezależność byłaby i doskonalszą i rozumniejszą a ujarzmienie — zupełniejszem i lepiej wyrozumowanem. Ale nie znalazłoby się również ani jedno społeczeństwo, które posuwałoby zdolność poświęcania się do takiej bezwzględności i takiego okrucieństwa. Nie sądź, czytelniku, że zachwycam się temi ofiarami w równej mierze jak ich rezultatami. Byłoby oczywiście do życzenia, aby skutki te zostały osiągane za cenę mniejszych cierpień i mniejszego zaparcia się siebie. Ale jeśli uznamy słuszność samej zasady — i może nawet nie bez korzyści dla myśli ludzkiej — musimy w takim razie przyznać, że ustrój ula jest w istocie cudownym. Niezależnie od ludzkiego punktu zapatrywania
