Strona:PL Ludwik Ćwikliński O przechowywanym w zbiorze pism Ksenofontowych Traktacie o dochodach.djvu/31

właścicieli; tak rzecz przedstawił Böckh, a jeszcze więcej szczegółowo wyjaśnił ją Thumser. Podatek ten wynosił prawdopodobnie 3 obole, t. j. tyle, ile metojkowie (albo wszyscy, albo, jak mniema Thumser, ci tylko, którzy dopiero zostali wolnością obdarzeni) oprócz pogłównego (μετοίϰιον) do kasy państwa rocznie wpłacać musieli; jest bowiem prawdopodobnem, że pewna ilość niewolników co roku otrzymywała wolność. Zdanie εἴ τινες... πρὸ τῶν ἐν Δεϰελείᾳ służy zatem, choć pośrednio, do stwierdzenia, że dochody państwa z niewolników mogłyby jeszcze bardzo wzrosnąć, służy przez to, że zaznacza, przed zajęciem Dekelei przez Spatańczyków podatek od niewolników w ogóle czynił znaczną kwotę, czyli że liczba niewolników wogóle w ówczas w Atenach była wielka (choć nie niewolników państwowych). Nie dowodzi zaś to zdanie tego, czego się związek domaga, jeżeli zarazem zdanie μαρτυρήσαιεν bierzemy pod uwagę; nie dowodzi mianowicie, że przed zajęciem Dekeleji bardzo dużo niewolników pracowało w kopalniach srebra w Laurjon. Przytem zachodzi pytanie, czy autor mógł wystąpić ze stanowczem twierdzeniem, że przed r. 413 bardzo dużo niewolników, znacznie więcej niż 10.000, pracowało w kopalniach. Na to pytanie odpowiedzieć można tylko przecząco.
 Że wskutek obsadzenia wymienionej warowni ponieśli Ateńczycy znaczne straty w dochodach z kopalni, zaświadczają Tucydydes VI 91,7 i Ksenofont, Άπομνημον. III. 6,12. Straty stąd przedewszystkiem pochodziły, że bardzo wielu niewolników zbiegło z Attyki, zabrakło więc robotników w Laurjon. Tucydydes donosi VII 27,5, że zbiegło ponad 20.000 niewolników, przeważną ich liczbę stanowili jednak rzemieślnicy a więc nie niewolnicy, pracujący w kopalniach. Świadectwu Tucydydesa zaufać można, podana zaś przez niego liczba zbiegów przewyższa cyfrę 10.000, o której mowa jest w broszurze IV 24, tylko o 10.000, nie usprawiedliwia przeto twierdzenia o możności zatrudnienia kilkudziesięciu tysięcy niewolników w kopalniach, skoro z liczby 20,000 zbiegów większa część trudniła się rzemiosłem, a tylko część pracowała w kopalniach.
 Reasumując uwagi powyższe, zaznaczyć można, że zdanie pierwsze paragrafu 25: ὅτι δὲ δέξεται... πρὸ τῶν ἐν Δεκελείᾳ wiąże się nieźle z wywodami poprzedzającemi (aż do 24 fin.): państwo zyskać może nierównie więcej, aniżeli 100 talentów rocznego dochodu, gdyż, jak świadczą stosunki z okresu przed zajęciem Dekelei, w Atenach było wówczas nierównie więcej, aniżeli 10.000 niewolników (a liczba 10,000 niewolników, będących własnością państwa, zapewnić mogła państwu dochód 100 talentów). Myśl tę zaciemnia, a raczej przeinacza drugie zdanie IV 25: μαρτυρεῖ δὲ ϰἀϰεῖνο ϰτλ. i sprawia, że nawet orzec niepodobna, co jako