Strona:PL Lindeman-Toksykologja chemicznych środków bojowych.djvu/059

— 53 —

i nazywają się amikronami. W tych granicach około 1 μμ wahają się średnice molekuł przeważającej części związków chemicznych — skrobia 5 μμ, chlorofrom 0,8 μμ, woda 0,1 μμ. W rzeczywistości nawet prawdopobnie molekularne rozczyny ciał, złożonych z bardzo dużych molekuł, podobnych np. do skrobi, mają już własności koloidalne.
 Miarą stopnia dyspersji jest wzrost powierzchni cząsteczek zależnie od ich rozmiarów i stosownie do pierwotnej objętości, którą uznano za jednostkę. Tak z sześciana o boku 1 cm, mającego 6,0 cm² powierzchni, otrzymamy przy rozdzieleniu go na sześciany o bokach po 1 mm 1000 cząsteczek z powierzchnią 6.10³ cm². Ta powierzchnia cząsteczek powstałych z 1 cm³ dyspersowanej substancji jest dla suspensyj i emulsyj większa od 6.10⁵ cm², dla koloidów większa od 6.10⁷ cm. Wyżej tej granicy leżą już cząsteczkowe rozczyny. Koloidalne własności rozczynu znikają, poczynając od stopnia dyspersowania, w którym cząsteczki dyspersowanej fazy tworzą z cząsteczkami fazy dyspersującej jedyny system sił przyciągających i odpychających, a nie dwa różne systemy, jak to bywa w razie istnienia dwóch faz. Więc w prawdziwym rozczynie fazy nie istnieją i dlatego jest on jednostajny.
 Określenie stopnia napięcia powierzchniowego wykonywa się przez porównanie wysokości, do której może podnieść się w pewnej określonej rurce włoskowatej (kapilarnej) odpowiednio dany rozczyn i woda (t. zw. kapilarymetrja), albo przez zliczanie ilości kropli powstałych z danej objętości płynu w porównaniu z ilością powstałych z tejże objętości kropel wody. Stosunek pomiędzy ilościami, pomnożony przez ciężar gatunkowy danego płynu i przez 100 jest współczynnikiem powierzchniowego napięcia. Sposób ten nazywamy stalagmometrją (σταλαγμος — kropla). Domieszka jakiejkolwiek substancji do danego rozczynnika zawsze zmienia jego współczynnik napięcia powierzchniowego, zależnie od swoich specyficznych własności. Tak np.: sole nieorganiczne zawarte w nim podnoszą ten współczynnik; cukier lub suspensoidy mają wpływ bardzo nieznaczny; mydła, sole kwasów żółciowych i wogóle wszystkie emulsoidy, przedewszystkiem białka, wywołują znaczne jego obniżenie.
 Płyny mające nieznaczny stopień napięcia powierzchniowego łatwo tworzą, przy zmieszaniu z innemi substancjami, piany. W takich pianach (a piana stanowi normalny stan, w którym zazwyczaj przebywa masa protoplazmy), powierzchnia zetknięcia się wcho-