Strona:PL Lindeman-Toksykologja chemicznych środków bojowych.djvu/026

— 20 —

 Zatrucia pochodzenia wewnętrznego odgrywają poważną rolę w patologji, stanowiąc podstawę dużej ilości chorób, dla toksykologji nie posiadają jednak większego znaczenia, tem więcej dla toksykologji środków bojowych; nie będziemy tu też o nich mówili.
 Co do zatruć zewnętrznych, to źródłem trucizn, z któremi mamy do czynienia, jest prawie wszystko, z czego składa się nasze otoczenie: ziemia pod naszemi nogami, woda, którą pijemy, powietrze, pokarm, odzież — wszystko to może być świadomie albo nieświadomie zatrute.
 Jadowite pierwiastki są składnikami wielu minerałów i stąd mogą się dostawać do roślin, wytwarzając jadowity pył, albo jadowite związki, zatruwające powietrze. Jest bardzo wiele roślin zdolnych do wytwarzania najokropniejszych trucizn, które od najdawniejszych czasów są używane jako środki medyczne, środki dla niszczenia szkodników, do polowania i rybołóstwa, wreszcie jako sposoby zwalczania silniejszego wroga. Przedewszystkiem zwrócę tu uwagę na liczne trucizny do dzisiejszego dnia używane przez różne narodowości krain podzwrotnikowych Azji (sok anczaru — Upas toxicaria), Afryki (przeważnie Strophantus Kombe) i Ameryki (słynne kurare, którego czynnym składnikiem jest ekstrakt rozmaitych roślin gatunku Strychnos).
 Wśród świata zwierzęcego znajdujemy też obfite źródła trucizn. Wszystkie zwierzęta jadowite dadzą się wogóle podzielić na jadowite czynnie i biernie. Pierwsze posiadają zdolność nietylko wyrabiania trujących wydzielin w specjalnych gruczołach, ale też i odpowiednią broń do wstrzykiwania ich w ciało wroga, czy zdobyczy — jak naprzykład zęby wężów, żądła os i pszczół.
 U istot biernie jadowitych trucizna zawarta jest w odpowiednich tkankach, najczęściej w gruczołach płciowych, albo i w całem ciele. Za przykład jadowitości tego rodzaju może posłużyć znany owad majka, albo pryszczawka, zawierająca okropną truciznę — kantaridinę.
 Najpotężniejszem wszakże źródłem trucizn jest obecna działalność techniczna człowieka. Przerabiając materjały dostarczone przez przyrodę, człowiek nietylko zdołał stworzyć niezliczony szereg trucizn; dotychczas nieznanych, ale prócz tego posiadł możność wyrabiania ich w olbrzymich ilościach, o jakich przodkowie nasi nie mieli pojęcia. Do tego trzeba dodać, że w niektórych razach trucizny takie nie stanowią nawet celu zabiegów technicznych. Zatrucie wody rzek, zanieczyszczenie powietrza jado-