A, Głoſka náypiérwsza wszyſtkich abecadeł, oprócz Etyopſkiego, w którym trzynaſta. Kraſ. Zb. 1. 1. der erſte Buchſtabe faſt aller Alphabete. – Phraſ.: Przedtém a b ledwo mówił ięcząc, Teraz r łacno mówi, nie męcząc ſię. Jabł. Ez. A 4. (poſtępek od łatwieyszego do trudnieyszego). Bóg pożycia osnowę twego wywiódł, i dał tę, żeś rzekł o, a, mowę pierwszą z płaczem. Kulig. Her. 33. (Carn. ar, as = początek, origo). Jam ieſt alpha i omega. 1. Leop. Apoc. 1.8. (z Greck. = a i z, początek i koniec).
Samogłoſkę a wymawiamy troiako: 1. otwarto, n. p. rada. Nad takim a w dawnych książkach znaydziesz znamię prawe: á; 2. mniéy otwarto, n. p. wolá. Tego a u dawnych nie znaczono; teraz zaś nie otwarte a, lecz ściśnione kréſkować się zwykło. 3. ą, z kréseczką lub półmiesiączkiem u dołu, wymawia się, wypuszczaiąc trochę tchu przez nos, i dlatego nazwane nosowe, n. p. są. Kopcz. Gr. 1. 23. Przed b i p brzmi ą jak om, n. p. dąb, cząp; przed inszemi spółgłoſkami iak on, n. p. zaiąc. Kaſſ. Gr. W wyrazie zabáczą znayduią się wszyſtkie trzy gatunki głoſki a. Już i Jan Kochanowſki zamyślał o przeniesieniu kréſki z otwartego a na ściśnione, nawet o wprowadzeniu nowéy iakieysiś głoſki zamiaſt á. Nowy Char. Dreyfacheſ Polniſches a, 1. offeneſ; ſonſt mit dem Acut, jetzt ohne Accent; 2. dumpferes, wird jetzt accentuirt; 3. Cedúllen: a, wird am Ende des Worts faſt wie ong, vor b und p wie om, vor den úbrigen Conſonanten wie on ausgeſprochen.
A, a, we wszyſtkich prawie dyalektach Słowiańſkich używane, iako wykrzyknik interjectio, spóynik conjunctio.
1., Interj. a= ah! ach! o! oy! och! ach! ey! ach! Mówią: a ono rzecz cudowna. Birk. Dom. 21. A to cud! co za odmiana! Teat. 55. d. 35. §. a, elliptice= a oto, alić, und ſiehe da! Przyszedł do nich, a oni śpią. Leop. Luc. 22. 46. Muſiałby serce mieć ze ſtali, By nie drżał patrząc, a tu świat się wali. Chrośc. Luk. 43. Bardz. Luk. 24. Przyiechali do niego posłowie, a on się armuie. Bielſk. 423. §. z góry, emphatice ah! ey! A toż tobie. Jabł. Buk. L. Napominaiąc: A iuż mnie nie odſtępuy! Teat. 43. c. 56. Wyb. A nuże (vide anu, nu!).– A ciszéy z panią matką! Bardz. Tr. 286.– Potwierdzaiąc: nun, nun ja! A co tak, to pozwolę. Teatr. 36. 107. Koncerty! tu! w moim domu! R. A tak, moie serce. Teat. 14. 130. (cf. iużci).- Przecząc: A nie tak ieſt! Cn. Th. 2. –– Z zadziwieniem i zapytaniem: czy, czyż? im Deutſchen kann hier a, ſo wie das Lateiniſche num blοß durch die Inverſion, und die hineingeſchobene Partikel denn, ausgedrúckt werden. A długoż to Katylino cierpliwości naszéy na złe używać będziesz! Nag. Cyc. 1. wie lange wirſt du denn noch –– A pókiż tego, do diabła! Teat. 36. b. 52.– Indirecte: Odmiany nie uczyniły w obyczaiach iego honory, które a kogoż nie odmienią! Birk. Sk. E.
2., Conjunctio, jungens & disjungenſ und, ſowohl als; Boh., Slovac. a; Raguſ. à; Sorab. inf. a, Sorab. Sup. a, ha, (cf. Lat. at, atque, et Hung. és, is; Roſſ. Д‘a; cf. Polon. da). Oſtróżność a sekret ieſt to dusza woyny. Fr. Przy. 47. Prawdy a żartów iako soli zażywać, bo przesolisz. Fr. Przy. 48. Miękkość a kolera, tak się w sprawach ludzkich maią, iako sól a cukier w potrawach ib. 51. §. ex oppoſito und (aber, dagegen,) Będą mi ludem, a ia im będę bogiem. W. Jer. 33. 39. und ich (ich dagegen). Swarzcie się wy, a nieprzyiaciel bierze, pali. Cn. Ad. 1115. Niech oni gadaią, a my iedzmy. ib. §. a= a przecię, und gleichwohl. Ani widział, ani słyszał, a prawi. Hor. Sat. 70. §. przydaiąc addendo, dazu, zu, und. Dwa a dwa czyni cztery, 4 a 3 czyni 7. Elem. 118. (cf. Gall. à)– A= a dotego, a nadto, und noch dazu. Sługę a sługę wiernego z niego ma. Cn. Th. – A= a koniecznie und durchaus, und zwar. Wiatru iuż nic a nic nie znać. P. Koch. Orl. 1.307. Podobało się im do niego zaraz a zaraz posłać. Krom. 343. Nie było wszyſtkiego a wszyſtkiego woyſka więcéy dwudzieſtu tyſięcy. Biel. 333. §. Między témże ſłowem powtórzoném, trwanie iednakowości wyraża, und immer und ewig= nichtſ als= immer daſſelbe, einerley. Wszyſtko chléb a chléb. Alb. na W. 5. ( zawsze iedno, to samo). Twor. Ok. D. 4. Partye za Ludwika nowe a nowe coraz w kraju rewolucye utworzyły. Nar. Hiſt. 7. 206.– Między tymże czaſownikiem powtórzonym ciąg nieprzerwany czynności, in einem fort. Ceſarz słał a słał, żeby Władysława przywrócić do tronu. Biel. 43. §. ellipt: a – to = a kiedy – to, will man – ſo; ſoll man – ſo. A pisać, to pisać; a ieść, to ieść. Cn. Th. will oder ſoll man ſchreiben, ſo ſchreibe man. §. a obſolet.= na. Włodzimierz wyzwał sam a sam na rękę hetmana. Stryik. 185. (sam na sam, na poiedynek, er forderte ihn (allein) zum Zweykampf heraus). § pleon. a niż= niż als. Posłom niegodzi się więcéy domyślać, a niż im zlecono. Biel. 308. §. a= zatym, tedy, ſo. Wſtań, który śpisz; a oświeci cię Chryſtus. W. Epheſ. 5. 14. Deriva: abo, albo, ali, alić, aliści, aza, azali, awo, anu, aby, ażeby.
AARON, a. m. 1. brat Moyżeszow, wielki kapłan. W. Ex. 4. 14. der hohe Prieſter Aaron. AARONOWY, Aaronow, a, e, do Aarona należący, lub się iego tyczący, Aarons–. Botan. Aaronowa broda, abo obrazki, ziele, Aris, Arum majus, (ob. Wiele złego), dla rozłożenia iego ślicznego, nakształt brody rozłożyſtéy długiéy. Syr. 634. & 631. Kluk. Rośl. 2. 206. Aaron, Pfaffenpindt, deutſcher Ingwer. Bosn. aron, zminaç, obrazko natraguglja.
*ABDACH vide Obdach.
ABDANK, HABDANK, u. m. herb ſtary Polſki, maiący w ſobie literę W. Nieſ. 1. Z Niemieckich słów Habe Dank, które Skarbek Henrykowi powiedział. Krom. 136. Dług. Biel. ein altes Polniſches Wappen.
*ABDANKOWAC, ował, nie 1., Act. imp. z Niemieck. abdanken, odprawiać, abszytować. Vind. proſtupuſtiti, prezhpuſtiti, posloviti, verabſchieden, entlaſſen. Woyſko teraz
