Strona:PL Limanowski - Prawa Platona.djvu/6

strony z pomiędzy sąsiadów i przyjaciół, — odpowiada ta instytucja ateńskim dietetom. Od tego sądu, tak samo jak i w Atenach, odwołać się można było do drugiej instancji, sądu gminnego albo wiejskiego. Trzecia instancja rozstrzyga stanowczo sprawy. Składa się ona z najdzielniejszych ludzi wybranych z pomiędzy urzędników i przez urzędników. Posiedzenia tego sądu są publiczne, a głosowanie jawne. Plato, idąc za duchem społeczeństwa ateńskiego, ustanawia różnicę pomiędzy procesem cywilnym a państwowym; w tym ostatnim sąd i wyrok należał do ludu. Kryminalny proces w głównej swej osnowie podobny jest do ateńskiego.
 W rozprawie o karach, którym Plato poświęca całą księgę dziewiątą, pokazuje się grecki filozof w nowem świetle, a mianowicie jako znakomity kryminalista, który pod względem pojmowania jakiem powinno być zadanie karnych ustaw, daleko wyprzedził swój wiek. Kodeks jego karny spisany jest przeważnie z ateńskiego.
 Tak samo jak w Atenach, tak samo i w państwie platońskim urządzone jest wojsko. Piechotą dowodzą strategowie i taksiarchowie, jazdą hiparchowie i filarchowie. Strategowie, tak samo jak i u Ateńczyków, nie tylko są dowódcami podczas wojny, ale i w czasie pokoju sprawy dotyczące wojskowości do ich zakresu czynności należą.
 Ustrój stanu kapłańskiego, przez naszego myśliciela nakreślony w jego Prawach, pod wielu względami przypomina społeczność kapłańską w Atenach.
 Miasta greckie wyrabiały w wysokim stopniu poczucie życia społecznego. Wybujałość życia publicznego zagłuszyła rozwój indywidualnej swobody i wytknęła rodzinie podrzędne stanowisko. W tym względzie Plato jest dzieckiem swej społeczności i swego wieku. Ze wszystkich jednak miast greckich Ateny najbardziej łączyły wspólność z wolnością osobistą. Tam prócz ogólnego poczucia wspólności, jakie panowało w całem społeczeństwie, powstawały pomiędzy oddzielnemi obywatelami stowarzyszenia, podobne w pewnym względzie do naszych stowarzyszeń wzajemnej pomocy (ἔρανοι).
 W państwie platońskiem życie społeczne stoi na wysokim stopniu. Liczne urzędy i częsta zmiana przez wybory urzędników — zmuszają niemal każdego obywatela do przyjmowania udziału w sprawach publicznych. „Wzajemna znajomość obywateli jest wielkiem dla nich dobrem, albowiem jeżeli nie znają siebie dobrze, to może się wydarzyć, iż niesłusznie ominie kogoś zasłużona cześć, albo wyższa dostojność, albo należne prawo“. (Ks. V. rozdz. 9.) Dla podtrzymywania bliższych stosunków urządzone zostały wspólne obiady, w których obiedwie płcie zarówno biorą udział, do tego też celu służą urządzone uroczystości religijne.
 Rodzina w państwie platońskiem nie ma znaczenia ogniska domowego, w którem człowiek znajduje największą swobodę i największe uwzględnienie swych potrzeb fizycznych i moralnych. Rodzina platońska ma przeznaczenie tylko dostarczać społeczeństwu