Strona:PL Limanowski - Naród i państwo studyum socyologiczne.pdf/63

 L’Ange ogłosił jeszcze jedną broszurę w 1793 r., lecz jej nie zdołano dotąd wyszukać. Jaurès podaje o niej wiadomość na podstawie krótkiej wzmianki bibliograficznej, zamieszczonej w jednym ze współczesnych dzienników. Zajmowała się ona uporządkowaniem gospodarstwa rolnego, przedstawiając korzyści z połączenia drobnych posiadłości w większe organizacyjne spółki. Pomysły późniejsze Fourier’a są jakby dokładniejszem i szczegółowszem rozwinięciem nakreślonego przez L’Ange’a planu.
 Katechizm rodzaju ludzkiego (le Catéchisme du genre humain) Boissel’a, zapomniany w późniejszym czasie zupełnie, miał podczas rewolucyi aż trzy wydania, tak wielkie było jego powodzenie. Jaurès — zdaniem mojem — upatrując w nim poprzednika Saint-simonizmu, podnosi ponad należytą miarę jego znaczenie. Był on raczej śmiałym popularyzatorem radykalnych wyników myśli francuskiej w drugiej połowie XVIII. stul. Po wielekroć nazywa on istniejący porządek „przedajnym, człowiekobójczym i anti-społecznym“. Głównemi podstawami tego porządku są: własność, małżeństwo i religia, „wymyślone i uświęcone przez ludzi celem uprawnienia ich przywłaszczeń, gwałtów i kłamstw“. Podług prawa cywilnego, własnością swoją można się rozporządzać dowolnie. I ludzie rozciągnęli to prawo na wszystko, czem zdołali owładnąć, „na ziemię, na kobiety, na mężczyzn nawet, na morze, na rzeki, na bogów nawet, któremi frymarczono i frymarczą, odpokąd narobili pieniędzy ze złota i srebra, którym nadali taką wartość, że za nie można nabyć wszystkie wymienione przedmioty“. Własność ziemi sprowadza zgubne następstwa. „Z podziału ziemi powstało wyłączne prawo użytkowania z niej, a następstwem tego przyszłe pokolenia są wygnane z kuli ziemskiej, i muszą umierać z głodu, pragnienia i chłodu ci, co nie mają własności, jeżeli nie chcą oddać się w niewolę właścicielom ziemi, a ci nie zgodzą się pod tym warunkiem dać ją im, albo zostać powieszonemi jako złodzieje lub wbitymi na pal, lub rozrywanymi żywcem jako mordercy, jak to się zdarza jeszcze dzisiaj“. O Katechizmie Boissel’a można powiedzieć, że jest silny w negacyi krytycznej, lecz