podtrzymali. Zato znaleźli się wkrótce potem w tak zwanym drugim „spisku Katyliny“, ostatniem rewolucyjnem wystąpieniu demokracji, słabem echu wojny domowej 90 – 88 r. Katylina ogłosił reformę rolną w duchu projektu demokraty trybuna za jedno z haseł głównych swego rewolucyjnego zamachu. Sprawiło to, że pod sztandar zdeklasowanego nobila garnęły się nie tylko tłumy zbiegłych niewolników, ale i „biedota włościańska“ (agrestes homines tenues atque egentes), i wolny lud roboczy wiejski, że „zło rewolucji zaległo znacznie większą, niżby się zdawało, przestrzeń i rozpełzło się po całej Italji, przedostało za Alpy i, wędrując tajnemi drogami, opanowało wiele prowincyj“. Ruch Katyliny zdobywał zwolenników wszędzie, gdzie kapitalizm gruntowy wywłaszczał co dnia nowe dziesiątki drobnych gospodarzy. Bill Rullusa tak był popularny, że nie tylko Cycero musiał mobilizować przeciw niemu wszystkie konserwatywne żywioły i stworzyć do zwalczenia katylinarczyków potężny blok antirewolucyjny (concordia ordinum), złożony z „dobrze myślących“ (boni) senatorów, kapitalistów, klienteli jednych i drugich oraz średniej i drobnej burżuazji, ale późniejsi demokratyczni trybunowie i udający demokratów uzurpatorzy z lex Servilia czerpali materjał do swych agrarnych pomysłów i poczynań. Projekty trybuna Lacjusza Flawjusza z r. 61 i konsula Juljusza Cezara z r. 59, mające na widoku zabezpieczenie weteranów Pompejusza z azjatyckiej jego wojny z Mitrydatesem, pierwszy nieurzeczywistniony, drugi – acz nie w całości – wykonany, oba były kopją, poważnie coprawda okaleczonego, Rullusowego billu. Chodziło w nich o podział i asy-
