wnoszony w interesie kapitalistów, drobno-mieszczaństwa lub ludu miejskiego (plebs urbana), odpowiadał wnioskiem włościańskim, miała na celu zorganizowanie przeciw popularom kontrrewolucji italskiej. Optymaci usiłowali powaśnić dwa odłamy demokracji i, bijąc przeciwników ich własnemi siłami, pogrzebać zarówno sprawę rolną, jak ogólnopaństwową demokratyczną reformę. Bismarkowska gra powiodła się im w zupełności. W r. 121 Kajusz, nie poparty ani przez mieszczański, ani przez włościański obóz, przepadł na wyborach. Senat wydał dekret, wprowadzający w Rzymie „stan oblężenia (tak zw. senatus consultum ultimum, które zaczynało się od wyrazów: videant consules, ne quid detrimenti respublica capiat, i wyposażało konsula w bardzo rozlegle pełnomocnictwa) celem obrony istniejącego ustroju państwowego“, a wykonawca dekretu konsul Opimjusz, zawzięty optymata, zmobilizował siłę zbrojną przeciw garstce upartych popularów. Zginęli w walce ulicznej, a optymaci święcili zwycięstwo niezwłocznem unicestwieniem agrarnej reformy Grakchów.
agrarne r. 121–III
przed Chr.
Osiągnięto je na drodze wydania trzech uchwał zgromadzenia ludowego. W pierwszej, ogłoszonej jeszcze w r. 121, nadano wszystkim, którzy od asygnacyjnej komisji triumwirów grunta otrzymali, całkowite prawo ich aljencji drogą sprzedaży. Nowela przekształacała reformę Tyberjusza w bezsensowny paljatyw. Druga uchwała — lex Thoria (Spurii Thorii tribuni plebis) z r. 119–118 zakazywała nadal wszelkich asygnacyj
