Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/460

439

ARTYKUŁY Z GAZETY CODZIENNÉJ.

nym w rękach naszych, nie oglądając sję, szafować, gdy oszczędzić go można? Jestto tylko skrupuł sumienia. Jedno dzieło z wysiłkiem wydane w kraju, przemysłu papierowego, drzeworytnictwa i preserstwa nie podźwignie; a jeśli wysiłek ten przyjdzie opłacić drogo, byle się popisać, co z tego za korzyść? Nie będzie to płód łatwy, zwyczajnemi otrzymany środkami, będzie to drogo okupiona próbka. Niech kto zresztą da taki papier naprzykład, jaki na próbowym zeszycie pozawczoraj przez nas wspomnionego dzieła illustrowanego A. Berga o wyspie Rhodos widzimy, a choćby był nieco droższy od zagranicznego, chętnie go przyjmiemy; ale zarazem niechże nam dadzą ludzi, coby tak odbili, jak Curmera preserowie drzeworyty odbijają, i takich artystów, coby rysunki wykonali na drzewie, jak się one robią we Francyi, Anglii i Niemczech.
 Myli się szanowny kronikarz, utrzymując, że drzeworyty drożéj opłacone będą lepsze; zależy to nie od czasu i ceny, ale od usposobienia artystów. Najstaranniejsze wykonanie nie zastąpi umiejętności rysunku i wiedzy, jak go zastosować potrzeba do danego sposobu rytowania. Nie chodzi tu wcale o wykończenie delikatne, jak Curmera Histoire des peintres naprzyklad, ale o grubą, chociażby szkicowaną, a artystycznie piękną robotę. Nasi drzeworytnicy umieją ryć, a nie umieją podobno rysować, ci zaś, co rysują na drzewie, nie robią tak, jak ma być wykonano, ale wskazują tylko, co się ma wykonać, choćby pędzlem czy wiszorem. Potém rytujący dopełnia chody i rysy ołówka na swój sposób, jak mu lepiéj i łatwiéj, a że rysować nie umie, czyni to często najnieszczęśliwiéj. W ten sposób otrzymują się wyroby tak niedostateczne, tak często dziwnie nieumiejętne, że podpis artysty na nich wprawia w zadumienie, bo po nim lepszego można się było spodziewać.
 Wina tu jest rytujących największa, którzy, nie będąc artystami, postępują sobie z rysunkiem, jak im się podoba — a z ludźmi tak pewnemi swego kunsztu, co można poradzić? Najlepszy rysunek nie pomoże, gdy go sobie potém przerobią, a tu sztuka zależy na umiejętnie poprowadzonym rysie każdym, którego niewolniczo musi się trzymać wykonywający. Sami zaś artyści znowu rysują na drzwie, nie zastanawiając się nad ogromną różnicą zadania, jak gdyby robili do litografii lub ołówkiem. Jedném słowem, pierwszych elementów drzeworytnictwa nie mamy, bo pojęć o niém braknie, a to co się robi artystycznie, jest mniéj niż mierne. Doskonałość zasadzają na delikatności cięcia, która jest jedną z najmniejszych zalet przy niezręczności preserów, a nie wiedzą, że czystość rysu, dobitność jego, trzeźwość wreszcie i od-