Strona:PL Kajetan Abgarowicz - Z carskiej imperyi.pdf/128

tam nigdy przedtem i żałość promienna; usta drżeć mu zaczęły i łza stoczyła się na długi, zwisły wąs.
 — Chcesz, to ci powiem! — zawołał nagłe. — Ojczyzna, moje dziecko, to jest wszystko, co człowiek ma najdroższego, to ziemia, na której się zrodził, to niebo, zasiane gwiazdami, które świeciły nad jego kolebką; to pieśni matki i piastunek, to opowieści ojca i jego przyjaciół, to wspomnienia chwały przodków, poległych w obronie wiary i wolności, to blaski zórz, to szumy wiatrów, to szmery strumieni, to wonie kwiatów to dusza narodu. Ty tego nie zrozumiesz, boś jest synem tych, którzy pracowali i krew przelewali na to, by sąsiednim narodom ojczyznę ich wydrzeć. Nie słuchaj mych słów, lepiej żyć bez ojczyzny — to ciężar.
 Pomimo przestrogi słuchałem tych słów natchnionych i wryły się one wyraźnie w mą dziecinną duszę.
 Później, z latami coraz wyraźniej pojmowałem znaczenie słów mego pierwszego nauczyciela i z goryczą przyznałem im zupełną słuszność; zrozumiałem, że my, Rosyanie, nie mamy takiej ojczyzny, jak ją mają inne narody ziemi.
 Wreszcie Kotłowski zamilkł i wziąwszy mnie za rękę, zaprowadził drżącego i płaczącego konwulsyjnie do pokoju; stara Józefowa rozebrała mnie i przemocą położyła do łóżka. W nocy dostałem jakiejś gorączki i chorowałem parę tygodni, a straszne widziadła, wykrzywione twarze Czerkiesów snuły się wkoło mnie bez ustanku.
 Wyzdrowienie moje było kresem mego dzieciństwa. Dojrzałem przedwcześnie; może to było nieszczęściem mego życia.
 Po powstaniu z choroby, pojęcia moje o Bogu, o świecie, o ludziach ukształtowały się z piorunującą szybkością. W przeciągu kilku tygodni nauczyłem się rozumieć trzy języki: gruziński, polski i rosyjski i nawet mówiłem niemi nieźle. Za typ godności narodowej, wolności i szlachetności, za doskonałe wcielenie wszelkich cnót obywatelskich uznałem mego nauczyciela Kotłowskiego, z którym powiązały mnie trudne do wytłomaczenia węzły duchowe. Pod względem uczuć religijnych