Strona:PL Jerzy Żuławski - Przed zwierciadłem prawdy.djvu/286

nież w dwojakiej postaci: Przedewszystkiem jako przeciwstawienie podmiotu i przedmiotu, objawiające się uznaniem i rozdzieleniem w poznaniu czynników podmiotowych i przedmiotowych, — a następnie jako — poniekąd od pierwszego przeciwstawienia zależne — odróżnienie w przedmiocie tego, co naszym zmysłom jest dostępne, od przedmiotu samego, istniejącego od nas niezależnie, czyli, używając przyjętej terminologji Kanta: zjawiska od rzeczy samej w sobie. Te dualizmy teoretyczno-poznawcze występują również zazwyczaj razem, ale niebrak przykładów, gdzie jeden z nich pojawia się prawie samoistnie. Tak naprzykład Plato zna tylko dualizm rzeczy samej w sobie i zjawiska (ideje i świat zmysłowy), przyznając pozatem przedmiotową wartość całemu podmiotowemu poznaniu, podczas gdy znowu Locke odróżnia podmiotowe pierwiastki od przedmiotowych, nie oddzielając dość ściśle rzeczy samej w sobie od zjawiska, albo — używając ówczesnej, od scholastyków przejętej terminologji Kartezjusza: własności pierwotnych od wtórnych.
 Wszeki dualizm, mimo że empiryczne jego pierwiastki można już odnaleść w poglądzie na świat prostego ludzkiego rozsądku, jest w swej abstrakcyjnej postaci zawsze dopiero wynikiem