W ciągu rozwoju teorji poznawania spotykamy niejednokrotnie dualizm, niemniej radykalny od tego, który się pojawiał w metafizyce a znalazł ostateczny wyraz w systemacie Kartezjusza i konsekwentnie dalej myśl jego prowadzących paralelistów i okazjonalistów.
Dualizm w metafizyce polega przedewszyskiem na przeciwstawieniu dwóch bytów: Boga, bytu bezwzględnego i doskonałego, oraz świata, bytu zależnego i zmiennego. Obok tego pierwszorzędnego dualizmu występuje i wtórny, zasadzający się na uznaniu w świecie samym dwóch, mniej lub więcej samoistnych pierwiastków: duchowego i materjalnego. Oba te metafizyczne dualizmy biegną częstokroć równolegle obok siebie — jak u Kartezjusza, — częstokroć zaś zlewają się razem, jak u Melebranche’a, który identyfikuje pierwiastek duchowy świata z Bogiem, nazywając Go metafizycznem miejscem idei.
W teorji poznawania występuje dualizm rów-
Strona:PL Jerzy Żuławski - Przed zwierciadłem prawdy.djvu/285
Ta strona została uwierzytelniona.
