Strona:PL Jasnowidze i wróżbici.pdf/47

niema widocznego związku, istnieje tylko zależność między dwoma stanami tej samej natury, między dwoma stanami fizyologicznymi, między dwiema grupami nerwów, z których jedna należy do sfery czuciowej, druga do sfery ruchowej. Bo uczucia a nie myśli kierują człowiekiem; myśl jako taka, sama w sobie, nieznaczną ma tylko dążność do przemiany w ruch. I w tem wyjaśnienie faktu, że przepaść dzieli odczucie tego, co uważamy za dobre, od jego wykonania. Tak samo co innego jest przeświadczenie o bezmyślności jakiegoś dogmatu, a wyzwolenie się z pod jego władzy, co innego jest potępienie jakiejś namiętności, a przezwyciężenie jej we własnej naturze.
 Akt woli nie jest jednak wyłącznie prostą przemianą stanu świadomości w ruch, albo też zdolnością zaniechania: jest on zarazem objawem reakcyi poszczególnej jednostki. Akt woli skonstruowany jest w bardzo zmienny i skomplikowany sposób: jest niejednakowy dla różnych osobników i zmienny dla tego samego indywiduum przy zmienionych warunkach. Na tem polega do pewnego stopnia możność wyboru. Ze stanowiska jedynie formalnego akt woli jest tylko sądem. W istocie swej jednak okazuje pewne pokrewieństwo ze zjawiskiem, że magnes przyciąga żelazo, że owadożercze rośliny żywią się tylko pewnemi substancyami organicznemi, a inne odrzucają. Taki sam układ molekularny u wybierającego i przedmiotu wyboru jest w tem, o ile zdaje się, decydujący. Powinowactwo to sprawdza się także uczłowieka ze względu na cnotę, występek itd. Zatem przyczyna, dla której jednostka wybiera tak a nie inaczej, leży właśnie w jakości substancyi lub czynników, z których powstał jej charakter, i w różnicach między jednem indywiduum a drugiem. A cechy indywidualne są wytworem właściwego sposobu odczuwania, niezmiennego odcienia organizmu.
 Chcieć, znaczy przeto wybierać środki działania. Trojakiego rodzaju są więc zboczenia w świecie woli: