Strona:PL J Bartoszewicz Historja literatury polskiej.djvu/468

pów krakowskich prawy i zacny doradca. Królewicz Olbracht spuszczał na niego rządy, toż Zadzik, a Piotr Gębicki, uchodząc z Krakowa przed Szwedami, całą władzę zdał na niego. Wsławił się wtenczas Starowolski sławném swojem znalezieniem się przed zdobywcą. Gdy Karol Gustaw opanowawszy stolicę zwiedzał katedrę i groby królów, Starowolski naturalnie, jako gospodarz, oprowadzał go po tych podziemiach, po świętych relikwiach narodu: Jan Kazimierz był wtedy na wygnaniu i Polska cała uklękła przed Szwedami. Starowolski umyślnie zatrzymał się przed Łokietkiem, żeby zdobywcy szwedzkiemu dać uczuć, że zadzierać w górę głowy jeszcze niema żadnego powodu.
 — „Ten król po trzykroć zbiegł z tronu, ale po trzykroć się wracał i umarł królem polskim“.
 — „Wasz Jan Kazimierz już nie wróci“ — król szwedzki na to.
 — „Bóg cudowny, a los odmienny“, odpowiedział nie uląkłszy się Starowolski i król szwedzki już daléj w głębokiém milczeniu zwiedzał podziemia.
 Umarł Starowolski w czasie tego najazdu szwedów dnia 27 kwietnia 1656 roku, gdy nieprzyjaciel nie zważając na umowę złupił miasto i nie przepuścił domom Bożym, a ciało św. Stanisława wyrzucił z trumny srebrnéj grubo pozłacanéj. Patryota prawy, przeżył wszystkie swoje nadzieje i umarł zraniony boleśnie świętokradztwem.
 Nazywano Starowolskiego Warronem polskim, że dużo miał wiadomości. W istocie była to chodząca biblioteka. Prawość miał rycerską. Dzieł do 60 napisał.
 Po polsku opisywał dwór sułtana tureckiego i wykładał pobudkę do zniesienia tatarów krymskich, wystawiał obraz rycerza polskiego, jakim być powinien, dowodził potrzeby naprawy, czyli jak się wyraził reformacji obyczajów polskich. Narzekał na zgubę ojczyzny czyli innemi wyrazami na ucisk i swawolę rycerstwa po wioskach. W dwóch głównie myślach podejmował te prace literackie, to jest chciał wzmocnienia rządu i baczności na niebezpieczeństwo od Turek.
 Po łacinie więcéj dzieł jego i tutaj już same prawie prace historyczne. Napisał dzieje panowania Zygmunta starego; rzecz ta nie doszła do nas, bo z rozkazu Zygmunta III była zabierana