Wynikiem tego jest zupełna pustka i jałowość intelektualna, niemniej przerażająca od tej powodzi drukowanego papieru, pozbawionego wszelkiej wartości. Młoda generacja Z. S. S. R., chciwa wiedzy jak żadna inna na świecie, musi się karmić marksizmem odpowiednio obciętym i przykrojonym, w którym niema miejsca dla Róży Luxemburg[1], dla Trockiego, który z zamkniętemi oczyma potępia wszystko co mu jest obce. Młodzież ta nie zna zupełnie wszystkich najbardziej rozpowszechnionych w Europie i w Ameryce doktryn filozoficznych, nie zna idealistów ani mistyków. Czasem jej się zdaje, że ich rozumie, choć ich nie zna. Ta monotonja i jednostronność wykształcenia zgotuje kiedyś niewątpliwie Z. S. S. R. i proletarjatowi poważne niespodzianki.
Na tem wszystkiem cierpi najwięcej inteligencja rewolucyjna, — ale to zło ma jeszcze i drugą stronę medalu. Oto na uniwersytetach, w dziennikach, we wszystkich środowiskach, widzi się ludzi wykształconych pochodzących ze sfer burżuazyjnych, którzy noszą maskę komunistów choć w głębi duszy odnoszą się wrogo do obecnego systemu. Wyuczą się abecadła komunistycznego, potrafią dostosować się do aktualnych konieczności politycznych znacznie prędzej i zgrabniej niż prawdziwi komuniści, rozpierając się i wodząc rej z zapałem prawdziwych neofitów.
W zakresie życia umysłowego Rosja dzisiejsza jest jeszcze w powijakach. Daleko jeszcze bardzo do tego, by nauka była obowiązkową i obejmowała całą ludność.
W samej Moskwie liczono w roku ubiegłym 54
- ↑
Róża Luksemburg (1870-1919) – polsko-żydowska filozofka, ekonomistka, działaczka socjaldemokratyczna i antywojenna, marksistka.
