wie nic. Jedynie na podstawie analogii możemy przypuszczać, że odtwarzamy fragmenty zbliżone do rzeczywistości. Opierając się na rozważaniach Piczety[1] należy chyba przyjąć, że zarówno zjawisko pomiery wołocznej, jak kolonizacji na prawie niemieckim było przechodzeniem z renty feudalnej typu odrobkowego czy ofrobkowo-naturalnego na rentę wyższego typu, czynszowo-pieniężną.
Prawdopodobnie w ramach pomiery wołocznej miała miejsce akcja oczynszowania rzemieślników w dobrach królewskich, między innymi w okolicy Bielska Podlaskiego. Sądzę, że z dużą dozą prawdopodobieństwa można przypuścić istnienie podobnej działalności w Polsce w okresie wcześniejszym, wprowadzając oczywiście zamiast cytowanego niżej wojewody sołtysa — zasadźcę, a zamiast króla — właściciela lokowanej wsi. Zacytuję tu ustęp mogący rzucić światło na tę sprawę[2]: „Opowiadał się też JM Pan Wojewoda Podlaski, a dzierżawca Bielski, iż to co pierwszej miał z łaski Króla J.M. 3 snop z folwarków wszelkiego zboża a 10 grosz z czynszu i karczmy bielskie, takież i słuszki do posyłania z listki ku potrzebie króla J.M. i swych właśniech i urzędniczych i inne rzemieślniki, do dworów dzierżawy bielskiej jako kowale, bednarze, cieśle, garncarze, co jest w inwentarzu opisano, które iż sam na ten czas na czynsz osadny w roku [15] 76 oszacowane i do uznania króla J.M. [zostały] odesłane…” „a także na ½ włoki jak ciesielskie i inne [na wieś] osadzoni i czynsz płacić będą beczek dwie na rok…” Z tego też mogliśmy sądzić o położeniu rzemieślników dworskich feudała, w konkretnym zaś przypadku — króla, oraz o rzemieślnikach wiejskich (o rzemieślnikach wędrownych w owym okresie pozostały niestety bardzo nieliczne wzmianki).
Wzmianek dotyczących istniejącego rzemiosła sołtysiego w okresie renty odrobkowej — pańszczyzny — jest wiele, szczególnie dla drugiej połowy wieku XVI i dla wieku XVII. W większości przypadków brzmią one jak następuje:
„Kliczkoszowice villa… sołtys pokazał przywilej z 1389 roku. Ma on karczmę, młyn, jatkę szewską i rzeźniczą…”[3]; lub „sołtys [wieś Kasinska] po przywileju ma na siebie młyn i 3 karczmy”[4], czy też „wójtostwo ma tam [wieś Siedlce] karczmę, macellum unum, carnificum et laneum pistorum”[5].
Jakim rzemiosłem dysponował jeszcze sołtys dziedziczny w okresie
- ↑ W. Piczeta, Istorija sjelskogo chozjajstwa i ziemlewładenija w Biełorusi, str. 159, oraz część III, passim; oraz Agrarnaja rieforma Sigism. Awgusta — passim.
- ↑ AGAD, Lust. nr 11, r. 1576, str. 61.
- ↑ Wieś koło Nowego Targu, zapiska z r. 1564 AGAD, Lustr. 15, str. 287.
- ↑ Tamże, str. 293.
- ↑ AS, Lust. 104 Wkp. z r. 1616, str. 215, 224.
