I wtedy jednak karczma nie ogranicza się do produkcji samego piwa ani tylko do produkcji w ogóle. Długosz pisze: taberna, quae non habet agros, sed cerevisiam propinant, et vendit carnes…[1]. Karczma jako kram, sklepik występuje wówczas zupełnie wyraźnie, liberam tabernam et in ipsa carnes vendendo et omnia necessaria[2], podkreślają niektóre przywileje.
O roli karczmy, zarówno sołtysiej jak i dworskiej czy kościelnej, świadczy szereg dokumentów mówiących o jej dużym znaczeniu i poniekąd wszechstronności jeszcze w końcu XV wieku (r. 1493). …De tabernis vero villanis ita volumus esse observatum, quod tabernae, que non braxaverunt et in quibus non braxant cervusuas, solutis fertonibus exactori ad hoc deputato, extunc a solucione hulus exaccionis «czopowe» debebunt excipi et esse liberi. Iste taberne, que braxaverunt in quibusqunque tabernis sive spiritualium sive secularium solvant taliter a quolibet vase, sicut superius descriptum est[3].
Należy tu dodać, że karczmarz — czasem oznaczający piwowara — bardzo często był także niejako kierownikiem tych wszystkich warsztatów. Niekoniecznie musiał być chłopem. Czasem dzierżawił lub prowadził karczmę mieszczanin trudniący się jednocześnie na przykład młynarstwem[4]. Uposażenie takiego przedsiębiorstwa — karczmy — nie było małe. Dokładny najwcześniejszy opis terenu karczmy (r. 1400) znajdujemy w Księdze uposażeń biskupstwa lubuskiego: Item est taberna, que solvit XXII scotos… habet araturam de 2 mansis et ortum[5]. Oczywiście było to uposażenie bardzo duże, zdarzały się jednak widocznie i takie, co raz jeszcze poświadcza niemałe znaczenie karczmy. Biorąc pod uwagę wielką w średniowieczu konsumpcję piwa można twierdzić, że produkcja karczmy nie zaspokajała całego zapotrzebowania. O piwowarstwie uprawianym nagminnie na użytek własny i sąsiadów bardziej szczegółowo powiem w rozdziałach następnych, przy omawianiu sytuacji w wieku XVI.
Obecnie należałoby się zastanowić nad wyposażeniem rzemieślników wiejskich w narzędzia produkcyjne. Problem ten, tak ważny i podstawowy, łączy się ściśle z procesem produkcyjnym. Jeżeli chodzi i okres kolonizacyjny na wsi (zakładam, że stopień rozwoju techniki był niższy niż w miastach), zagadnienie to właściwie nie jest opracowane; dotkliwy brak źródeł może być tylko usunięty przez badania archeologii
- ↑ J. Długosz, Liber beneliciorum, t. II, str. 281.
- ↑ Kod. Dypl. Młp., t. III, nr DCXLIII, r. 1335.
- ↑ Codex epistolaris saec. XV, t. III, str. 410.
- ↑ Mat. Reg. Sum. t. I, nr 294, r. 1456: Nomina tabernatorum ad molendum in molendidni cap. Cracovien. admissorum.
- ↑ S. W. Wohlbrück, Geschichte des eh. Bisthums Lebus, Berlin 1829, str. 132.
