nizaji wprowadził znaczną specjalizację rzemiosła nie tylko w mieście, ale i na wsi, o czym świadczą cytowane wyżej dokumenty lokacyjne. Okres pańszczyźniany, jeśli chodzi o rzemiosło feudalne — dworskie i kościelne — posunął specjalizację jeszcze dalej. Dlatego też według mego zdania powyższe wzmianki mogłyby chyba odzwierciedlać również stan panujący na początku XIV czy nawet w XIII wieku. Przemawiałaby też za tym ciągłość prawnego stosunku poddanych do feudała, dużo silniejsza w dobrach duchownych niż świeckich, czemu nie przeczy system dawania przez tych karczmarzy dziesięciny w piwie, mięsie, robociźnie i w pieniądzach.
W jakim stopniu zmienia się karczma w okresie kolonizacyjnym? Do karczmy zostają przywiązane niektóre warsztaty produkcyjne. Najdobitniej stwierdza to dokument z r. 1379, gdzie czytamy: …taberna livera cum iure ad eam pertinente, videlicet macello carnium et panis…[1]. Prawo karczmy do utrzymywania i produkcji artykułów spożywczych jest jeszcze wielokrotnie poświadczone; rzadziej, ale też zupełnie wyraźnie jest mowa o warsztatach produkcyjnych szewskich i kowalskich oraz krawieckich (taberna et in ea macellum carnium sutorum, pistorum atque fabrum[2], et cum taberna macellum carnium bance pistorem et sutorem[3]). Są również przywileje mówiące o macellum panis, carnium et quaelibet alia necessaria pro usu et potu et pabulis omnimodam facultatem[4]. Sochaniewicz podaje cytatę z Castr. Leop. 334: advocatus annuatim ex taberna scamnis carnificum, pistorum sutorum… labore artis sutoriae pro domo et curia sua, quem laborem ad valorem marcarum quatuor pro anno taxavit, inclussis, percepit marcas triginta peccuniae a tabernatore praemissa arendante…[5]. Określa to również rolę samego karczmarza. Jak już wyżej zresztą wspomniałem, do tych quaelibet zaliczały się jatki szewskie, rzeźnickie, krawieckie, piekarskie i kowalskie; inne gałęzie przemysłu wiejskiego były raczej wyłączone z karczmy.
W dalszym ciągu jednak na pierwszym planie stała produkcja i sprzedaż piwa i miodu. Za starszymi badaczami należałoby przypuścić, że wówczas terminy tabernator i braxator cerevisiae to w wielu przypadkach niewątpliwie synonim. Dlatego też jeszcze na początku XVI wieku źródła wymieniają jednym tchem jako rzemieślników: tabernator, sutor, sartor, itd.[6].
- ↑ Kod. Dypl. Wkp., t. III, nr 1762, r. 1379.
- ↑ Ibidem, nr 1362, r. 1357.
- ↑ Ibidem, t. II, nr 1159, r. 1335.
- ↑ Rozmaite przykłady podobnych sformułowań kod. Dypl. Wkp. t. III, nr 1649, 1762; Kod. Kat. Krak., nr DLXIV i in.
- ↑ S. Sochaniewicz, o. c., str. 346 przyp. 1.
- ↑ Por. Visitationes…, wyd. B. Ulanowski.
