Strona:PL Henryk Samsonowicz - Krzyżacy.djvu/38

 Wszystkie te działania poprzedzały układ księcia Konrada Mazowieckiego z wielkim mistrzem Krzyżaków Hermanem von Salzą. W 1226 r. ten ostatni uzyskał od Fryderyka II wielki przywilej. Cesarz rzymski, jako zwierzchnik chrześcijaństwa, któremu podlegały „ziemie niczyje”, ziemie pogan żyjących „w niewoli Beliala” i w „jarzmie grzechu”, nadał Prusy Zakonowi, przyznając mu prawa książąt Rzeszy. Czy Konrad o tym akcie wiedział, jest sprawą kontrowersyjną. W tymże roku przybyło na Kujawy paru rycerzy krzyżackich nie wykazujących większych inicjatyw. Dopiero po erygowaniu braci dobrzyńskich i po powrocie Hermana von Salzy z wyprawy krzyżowej, Zakon podjął energiczniejszą działalność. W 1228 r. Konrad nadał mu ziemię chełmińską, przy czym zagwarantowane zostały nadania dla Chrystiana, co zostało potwierdzone w 1230 r. i utrwalone bullą papieską.
 Budzi spory między historykami polskimi i niemieckimi, czy w tymże roku Konrad wydał jeszcze jeden przywilej nadający Zakonowi ziemie w Prusach „z wszelką lenną zwierzchnością i jurysdykcją, zupełnym i prawdziwym władaniem” i zrzekający się wszelkiego udziału księcia w spodziewanych zdobyczach. Prawdopodobnie jest to akt sfałszowany w parę lat później (w 1234 r.), kiedy to sytuacja uległa istotnej zmianie. Jeszcze w 1231 r. biskup Chrystian zrzekł się na korzyść Zakonu uprawnień kościelnych w ziemi chełmińskiej w zamian za 2/3 ziemi zdobytej na Prusach. W 1233 r. biskup dostał się jednak do niewoli Sambów. Krzyżacy wykorzystali tę sytuację i zwrócili się do papieża o protekcję nad ziemiami Prus. W 1234 r. papież nadał nowo zdobytym terytoriom status kraju wyjętego spod panowania jakiejkolwiek innej władzy. Kiedy Chrystian w 1238 r. wrócił z niewoli, mógł już tylko zabiegać o przywrócenie mu części poprzednich praw. Do 1243 r. ustalone zostały zasady głoszące, że Prusy są nadane przez papieża jako lenno Zakonowi, który posiada tam 2/3 ziemi na swoją własność. W ciągu 17 lat, wykorzystując umiejętnie korzystną koniunkturę polityczną (słabość księstw polskich, migracje z Rzeszy, spory papieża z cesarzem), Zakon zdobył podstawy władztwa terytorialnego nad Bałtykiem.

36