Strona:PL Goethe - Wilhelm Meister.pdf/12

staw przyszłego bytu państwowego i społecznego. Dnia 19 czerwca 1818 r. pisze do Voigt’a, że się grzebie w całéj masie pism i dzieł o stosunkach Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnéj, że warto się zagłębić w ten świat wciąż rosnący. Te świeżo przypływające wrażenia i myśli tym łatwiéj dawały się obrobić dla „Lat wędrówki“, iż w ostatniéj księdze „Lat nauki“ poruszono już gospodarcze nadzieje i utrapienia. Niepostrzeżenie około zamierzonego cyklu nowel oplótł się romans polityczny, który na zawsze pamiętném będzie świadectwem, jak ten wielki poeta w wieku, kiedy inni zazwyczaj kościeją lub téż monotonnie się powtarzają, wciąż się kształcił, wciąż wzrastał.
 Już pierwsze wydanie „Lat wędrówki“ w r. 1821 ma tę podwójną postać, a bardziéj jeszcze drugie i ostateczne, ogłoszone r. 1826—1828. Pod względem artystycznym są tu niewątpliwie ślady starości.
 Wprawdzie niektóre nowele, mianowicie sielanka o cieśli Józefie i baśń o nowéj Meluzynie należą do najlepszych czasów poety i odznaczają się wdziękiem i pięknością; — ale całości brak wykończenia kompozycyi. Są tu, jak wiemy z rozmów Eckermann’a, zebrane na chybił-trafił zapasy rękopiśmienne; są dygresye wywołane naukowemi zajęciami i hipotezami poety, jak rozprawki o teoryach gieologicznych, jak zalecanie anatomicznych wyrobów z drzewa, z podatnéj sy, jak pogląd na związek ścisły ludzi ze zjawiskami wszechświata, uosobiony w Makaryi przedewszystkiém, następnie w téj osobie, która czuciem rozpoznawała jakość metalów, ich rozgałęzienia pod ziemią i t. p. Co więcéj, uciekał się Goethe nawet do tego środka, którym Jean Paul starał się zakryć brak talentu kompozycyjnego, podając się za sprawozdawcę i redaktora cudzych papierów. Motywowanie jest powierzchowne i luźne; rysunek charakterów nikły; właściwości osób nie rozwijają się przed naszemi oczyma w działaniu, lecz prawie wyłącznie w listach tylko i dziennikach. Narowy naprężonego „stylu radcy tajnego“, jakie w owoczesnych listach Goethego tak nieprzyjemnie nas uderzają, znajdują się i tutaj; nawet budowa zdań jest niedbała.
 Co do treści, to ogarnia ona ważne zagadnienia dotyczące jednostek i społeczeństw.
 W pierwszéj księdze przedstawione zostały trzy główne punkty: złączenie idealizmu i poezyi z czynem, z praktyczną działalnością („Święty Józef II“), ograniczenie wielostronności w wykształceniu i nawoływanie do oddawania się specyalnym zawodom (Jarno zostaje górnikiem, Wilhelm chirurgiem), wreszcie napomnienie dane klasie posiadającéj, ażeby czynnie dla dobra innych występowała (Besitz und Gemeingut).