Pierwsze autografy Pięcioksięgu, na pargaminie lub innym materyale pisane, przedstawiały szeregi liter ściśle obok siebie umieszczonych, tak że wyraz z wyrazem się zlewał. Głoski każdej kolumny, שיטה określone były stałą liczbą, od której przy przepisywaniu odstępować nie należało, trudno oznaczyć, w której epoce tekst Pięcioksięgu przyjął kształt obecny, kiedy mianowicie podzielono go na wiersze, rozdziały i działy większe i mniejsze. Nie wiadomo również, kiedy zaopatrzono go w znaki samogłoskowe, diakrytyczne (dagesz, mappik i t. d.) i rytmiczne, neginoth. Tal. Megilla 3. wspomina wprawdzie o פסוקים wierszach i פסוקי טעמים pauzach i modulacyach głosu przez akcenty oznaczonych, Eruwim. 53. o סימנים rozdziałach, Sab. 108. o paraszach[1], Solerim 3. o punktacyi, Masora też o סדרים i פרקים tituli, capituła, ale pewnem jest, że ani wiersze ani rozdziały ówczesne nie odpowiadały obecnym, dopiero w 15. wieku w konkordancyi R. Natana przyjętym, a w 16. przez Daniela Bomberga rozpowszechnionym. Por. Elias Levita in praef. ad Massoreth Hamassoreth. W celach liturgicznych podzielono nadto Pięcioksiąg na 54 Sydroth, stosownie do liczby Sobót roku przestępnego, każdą zaś Sydrę na siedm mniejszych ustępów „parszioth“, stanowiących oddzielne odczyty dla tyluż osób, powołanych do publicznego uczczenia Zakonu.
Parasza nazywa się otwartą, „psucha“, gdy się zaczyna od czoła nowej linii czyli kolumny, zamkniętą zaś „stuma“, jeżeli się zaczyna na tej samej linii, na której poprzednia się kończy. W pierwszym razie oznacza się przez “פ פ פ„ , w drugim przez “״פ ם ם„. — Mniejsze, na powszednie dnie ustanowione paraszy, mają znak “פ„ i “ם„. Szczegółową krytyką tekstu, zaznaczeniem wokalizacyi, warjantów, liczby wiei^zy i wyrazów, „keri“ i „ketib“ (czytaj, napisano), liter dużych, małych i zawieszonych (literae majusculae, minusculae, suspensae), „Itur Soferim“ co do litery „w“ w pisowni, i „łykkun Soferim“, co do poprawności niektórych ustępów, zajęła się wyżej wzmiankowana Masora, korporacya uczonych w Tyberyi, której prace wciąż nowemi gramatycznemi i egzegetycznemi uwagami dopełniane, poraź pierwszy w 6. wieku
- ↑
Parasza — fragment Pięcioksięgu czytany w synagodze z okazji świąt, postów, początków nowego miesiąca księżycowego oraz w każdy poniedziałek.
