Przejdź do zawartości

Strona:PL Fryderyk Engels - Ludwik Feuerbach i zmierzch klasycznej filozofji niemieckiej.djvu/55

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

azji (middle class). We Francji ten sam fakt doszedł do świadomości od chwili powrotu Burbonów; historycy czasów restauracji od Thierrego do Guizota, Migneta i Thiersa wypowiadają go wszędzie, jako klucz do zrozumienia historji francuskiej od czasów średniowiecza. A od r. 1830 klasa robotnicza, proletarjat, uznany został jako trzeci bojownik o władzę w obydwóch krajach. Stosunki tak się uprościły, że trzeba było naumyślnie zamknąć oczy, ażeby w walce tych trzech wielkich klas i w sprzeczności ich interesów nie widzieć sprężyny historji współczesnej — przynajmniej w obydwóch najbardziej postępowych krajach.
W jaki sposób jednak powstały te klasy? Jeśli można było jeszcze na pierwszy rzut oka wyprowadzić początki wielkiej, poprzednio feudalnej własności ziemskiej z przyczyn — przynajmniej na razie — politycznych, z przywłaszczenia drogą gwałtu, to nie uchodziło to więcej w stosunku do burżuazji i proletarjatu. Tutaj miało się przed oczyma początek i rozwój dwóch wielkich klas z przyczyn czysto ekonomicznych jasno i namacalnie. I również jasną było rzeczą, że w walce pomiędzy własnością ziemską a burżuazją, nie mniej jak w walce pomiędzy burżuazją a proletarjatem szło przedewszystkiem o interesy ekonomiczne, do których przeprowadzenia władza polityczna służyć miała jedynie jako środek. Obie klasy, zarówno burżuazja, jak i proletarjat, pochodzenie swe zawdzięczają zmianom w stosunkach ekonomicznych, czyli dokładniej mówiąc, zmianom w sposobie produkcji. Przejście najpierw od rzemiosła cechowego do manufaktury, później od manufaktury do przemysłu wielkiego z produkcją parową i maszynową, rozwinęło obydwie te klasy. Na pewnym szczeblu rozwoju nowe siły produkcyjne, wprawione w ruch przez burżuazję — przedewszystkiem podział pracy i zjednoczenie wielu robotników, wykonywających każdy część jakiejś roboty w ramach jednej manufaktury — i rozwinięte przez nie warunki i potrzeby wymienne stanęły w nieprzejednanej sprzeczności z istniejącym, historycznie przekazanym i przez prawo uświęconym ustrojem produkcji, t. j. z cechowemi i niezliczonemi innemi osobistemi i lokalnemi przywilejami feudalnego ustroju społecznego (które nieuprzywilejowanym stanom nakładały tyleż więzów). Siły produkcyjne, reprezentowane przez burżuazję, podniosły bunt przeciwko ustrojowi