Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T2.djvu/49

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Apraksin (Teodor Matwiejewicz), hrabia, generał-admirał floty rossyjskiej, syn stolnika Macieja Wasilewicza Apraksina, ur. 1671 roku, piastował wyższe urzędy państwa. Był naprzód stolnikiem, potém wojewodę archangielskim; brał udział w wyprawie na Azów (1696), miał nadzór nad budową floty w Woroneżu, zarządzał arsenałem i mennicą w Moskwie; będąc gubernatorem w Azowie, założył miasto Taganrog; otoczył go fortyfikacyją, nazwaną Troicką; urządził warstaty okrętowe w miastach Tawrowie i Nowopawłowsku. W 1708 r. zniósłszy prawie do szczętu korpus szwedzki generała Lübekiera, ocalił tylko co wznoszący się naówczas Petersburg. Wynagradzając ten czyn Piotr Wielki, mianował Apraksina rzeczywistym radzcą tajnym i wyniósł go do godności hrabiowskiej. Później Apraksin na czele 11, 000 wojska, zdobył miasto Wyborg (1710), a w 1713 r. Helsingfors i Borgo. W 1714 r. wspólnie z Piotrem Wielkim rozbił eskadrę szwedzką u przylądka Hangoot. W 1717 r. mianowany był prezydentem admiralicyi, z tytułem generał-adrmirała i senatora; w 1718 r. członkiem najwyższego sądu kryminalnego w sprawie carewicza Alexego Piotrowicza; w roku 1719 generał-gubernatorem Estonii; w 1721 roku był obecny przy zawarciu pokoju ze Szwecyją w Neustadt. W następnym roku, w czasie wyprawy do Persyi, Apraksin znajdował się przy osobie Piotra Wielkiego, i za powrotem do Petersburga, otrzymał dowództwo nad 24 okrętami linijowemi i 5 fregatami, dwa lata (1725 i 1726) przebył przy flocie na morzu Bałtyckiem. Umarł w Moskwie 1728; nie zostawiwszy po sobie potomstwa.

Apraksin (Stefan Teodorowicz), generał-feldmarszałek, ur. 1702 r.; wstąpił do gwardyi jako prosty szeregowiec, w 17 roku życia, i w czasie wojny tureckiej (1737) znajdował się przy oblężeniu Oczakowa. Po ukończeniu wojny z Turcyją, dowodził armiją rozłożoną na granicy perskiej. W 1742 r. był posłem przy dworze perskiego szacha Nadyra. W 1756 r. wyniesiony został do godności generał-feldmarszałka. W 1757 r. dowodząc armiją rossyjską, pobił Prusaków pod Gross-Egemsdorffem, za co cesarzowa Elżbieta Piotrówna przydała do familijnego jego herbu dwie na krzyż położone armaty. Ale odwrót Apraksina po bitwie pod Gross-Egernsdorff, ściągnął na niego niełaskę cesarzowej; kazano mu dowództwo nad wojskiem zdać generałowi Fermor’owi i wrócić do Rossyi, gdzie oddany był pod sąd i umarł na apoplexyję w r. 1758.

Aprehensyja, z łacińskiego: baczność, uwaga, rozważanie, dbanie na co. W mowie zwyczajnej wyraz ten brano w znaczeniu rozpaczy, pochodzącej ze zbytecznego dbania, lub zważania na co, np. z aprensyi umarł. — Aprehendować, Aptendować, zważać, dbać o co, uwagę zwracać na co, np. nieaprendował on tego, to jest nieważył sobie tego, puścił lekko albo mimo siebie. — Aprehensywa, władza umysłu rozważająca, wyraz niekiedy w dawnych książkach polskich używany. Wład. Szym. Wysocki w żywocie ś. Aloizego mówi: „Z długiego zwyczaju rozmyślania, tak sobie posłuszną uczynił imaginatywę i aprehensywę swoje, iż nigdy żadna myśl insza mu nie wtrąciła się.

Après-souper (po francuzku: po wieczerzy), pod tą nazwą cenione są przez znawców niektóre śliczne obrazy obu Teniersów, zaczynane i kończone przez tych wielkich mistrzów w ciągu jednego wieczoru. Najczęściej obrazy te przedstawiają zwierzęta lub widoki morskie; uderzają one zawsze prawdą, wybornym kolorytem i najpoprawniejszym rysunkiem.

Apretura, tak nazywa się w technologi postępowania, mające na celu nadanie tkaninom już farbowanym połysku i żądanego pozoru, tudzież pewnego stopnia tęgości. Do apretury zatém należy pranie i suszenie, folowanie, gręplowanie, postrzyganie, czyszczenie szczotkami, gładzenie w maglach i prassach, krochmale-