Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/999

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

i kwiat pomarańczowy, korzeń kozłkowy, kwiat lipowy, olejki lotne, kamfora, indygo, asa foetida, etery, chlorek cynku, cyanek żelaza, tlenki bizmutu i cynku, siarczan miedzi amonijakalny i t. d. Największa liczba środków antyspazmatycznych nie objawia działania trującego, a z tego powodu organizm przez ciągle użycie do nich się przyzwyczaja i one nań przestają działać, dla tego też, gdy jeden środek okazuje się nieskutecznym, użycie innego bardzo często sprowadza skutek pożądany.

Antystenes (Antisthenes), filozof ateński, założyciel szkoły Cyników (ob.), uczeń Gorgijasza, a następnie i Sokratesa, żył około r. 380 przed nar. J. Chryst. Jakkolwiek Antystenes bynajmniej metody spekulatywnej w filozofii nie wyrzekał się, przecież głównie, acz zbyt jednostronnie, kształcił kierunek praktyczny nauki Sokratesa. Antystenes podzielał zdanie Sokratesa, że cnota najwyższym jest celem, prawdziwém przeznaczeniem i jedyną szczęśliwością człowieka; za najlepszy zaś środek dojścia do cnoty, a więc za źródło szczęścia, uważał równie jak Sokrates, dążenie do jak najmniejszej liczby potrzeb, tylko że zdanie to w nauce Antystenesa przemieniło się w nonsens takiej treści: „Najszczęśliwszym jest ten, kto najmniej potrzebuje.“ Skutkiem tego sam Antystenes całą odzież swoją ograniczał na płaszczu, sprzęty na kubku drewnianym, torbie i kiju; zapuszczał włosy i brodę, sypiał na gołej ziemi, a w pożyciu z ludźmi zaniedbywał wszelkie względy na zwyczaj towarzyski. Jako teolog spekulatywny, filozof ten odróżniał mnogość bożków ludowych od jednego Boga naturalnego (ob. Cycerona De natura Deorum, ks. I, rozdz. 13: Populares deos multos, naturalem unurn); był więc monoteistą. W metafizyce Antystenes poniekąd był sceptykiem, utrzymywał bowiem, że nie jesteśmy w stanie poznawać samej istoty rzeczy, lecz jedynie ich względem siebie stosunek, i że takie tylko zdania żadnej nie ulegają wątpliwości, w których subjekt i predykat są jedno i to samo, jak np.: człowiek jest człowiekiem; dobre jest dobrem i t. d. Z licznych pism Antystenesa, pomiędzy któremi jedno jego dzieło, p. t.: Sathon, wymierzone było przeciw nieprzyjaznemu dlań Platonowi, żadne czasów naszych nie doszło; drukowane bowiem pod jego nazwiskiem dwie mowy w zbiorach Aida i Stephanusa nie są autentyczne.

Antystes, po łacinie: przewodnik, nadzorca, szczególnie przełożony świątyni, nabożeństwa i t. d. U Ojców Kościoła antystes, oznacza zwykle biskupa, opata, przeora; w Szwajcaryi Kościół reformowany mianem tém tytułuje najwyższego duchownego w kantonie, godność odpowiednią mniej więcej superintendentom generalnym wyznania augsburgskiego.

Antystrofa, w tańcach chórów greckich znaczyła: zwrot przeciwny, odpowiedni ruchowi przeciwnemu, który, jeżeli np. odbywał się od prawej strony ku lewej, pociągał za sobą antystrofę od lewej ku prawej. — W liryce i w śpiewach chórów dramatycznych antystrofa oznacza zwrotkę, śpiewaną podczas tego przeciwnego ruchu, a podobną rytmem wierszowym do pierwszej strofy.

Antyszkorbutyczne środki, są leki używane przeciw szkorbutowi i w chorobach skrofulicznych; prawie wszystkie one pochodzą z rodziny roślin krzyżowych (cruciferae); gorzkie i kwaśne leki także posiadają w pewnym stopniu własności przeciwszkorbutyczne. Najczęściej używaném bywa wino antyszkorbutyczne, które otrzymują, mocząc przez godzin trzydzieści sześć, w kwarcie wina białego uncyję świeżego korzenia chrzanu, drobno usiekanego, pół uncyi liści świeżych warzęchy lekarskiej (cochlearia officinalis), pół uncyi ziarn gorczycy utartych, i ćwierć uncyi salmijaku. Poczém do płynu przecedzonego dodają pół uncyi spirytusu warzęchowego. Własności leczące roślin krzyżowych jedni przypisują