rzeczu zwał się: „Sachsen,“ gdy tymczasem Cymbrowie i Belgowie nazywali ich Fossami, także od słowa: „sztylet,“ w narzeczu Cymbrów: „Foss.“ Na początku V wieku po Chryst., Bretonowie nie będąc w stanie odeprzeć Piktów i Kaledonów, opuszczeni przez Rzymian, udali się z prośbą o pomoc do Anglów, Saxów i Jutów, którzy zwyciężyli Piktów i za przyzwoleniem Wortigerna, króla bretońskiego, osiedlili się na wyspie Tanet przy ujściu Tamizy. Wkrótce, osady Anglo-Saxonów tak wzrosły w ludność i potęgę, że napadły zdradziecko na Bretonów i wypędziły ich z wyspy. Jutowie zajęli wyspę Wight, Kent i część Wesseiu; Saxonie wzięli Essex, Wessex i Sussex najbogatsze prowincyję wyspy; Anglom dostała się wschodnia część zachodniej strony kraju, Mercyja i Northumberland. Zwycięzcy założyli siedm królestw, znanych w dziejach pod nazwą: „Heptarchii.“ Południowa część wyspy przezwaną została od nazwiska Anglów: Angliją (England). Język Anglo-Saxoński, stanowiący tło dzisiejszego języka angielskiego, od którego znacznie jest dźwięczniejszym, uprawianym był przez wielu kronikarzy, poetów i teologów, i doszedł był już do znakomitego rozwoju, gdy najście Normandów na Angliją, nadało pierwszeństwo pierwiastkowi romańskiemu ze szkodą germaskiego. Najdawniejszym pomnikiem literatury Anglo-Saksońskiej, jest przekład księgi Rodzaju przez Caedmona; dzieło to, sięgające VII wieku, wydane zostało przez Thorpa w Londynie 1832 r. Godną jest także uwagi starożytna epopea narodowa: „Boewulf,“ wydana staraniem Kembla w Londynie 1833 roku (ob. następujący artykuł).
Anglosaxoński język i literatura, jest to rozwinięta odrębnie gałąź szczepu niższo-niemieckiego języków germańskich, powinowata zwłaszcza z narzeczami staro-saxońskiém, staro-niderlandzkiém i staro-fryzyjskiém. Język Anglosaxonów dzielił się na dwa główne dyjalekta: północno-angielski. używany w części Anglii osiadłej przez Anglów i południowo-angielski czyli saxoński, w krajach heptarchii, założonych przez Saxonów. Wraz z przewagą kościelną i polityczną królestwa Wessex (West-Sachsen) w ósmém stuleciu, dyjalekt zachodnio-saxoński łatwy znalazł przystęp we wszystkich klassach społeczeństwa. W dziewiątym wieku zaczęto spisywać prawa i pieśni, oraz przekładać na język anglo-saxoński dzieła łacińskie; z upadkiem jednak dynastyi anglosaxońskiej i wstąpieniem na tron normandzkiej, język krajowy również wypartym został przez północno-francuzki z sądownictwa, z nauki, a nawet z kościoła, choć trwał ciągle w narodzie, w którym też w wiekach XII, XIII i XIV pod wpływami romańskiemi wykształcił się w dzisiejszy język angielski. Język anglosaxoński w okresie od r. 1070 — 1250, u angielskich zwłaszcza filologów nazywa się półsaxońskim (semi-saxon). Od czasów reformacyi nauka tego języka znacznie znowu się wzmogła; a w ostatnich czasach ważne pod tym względem poczynili badania, w Anglii Thorpe i Kemble, w Niemczech Grimm i Leo. Najlepsze słowniki an-glosazońskie wydali Lye (2 tomy; Londyn. 1772) i Bosworth (Londyn, 1839); najlepszą grammatykę Rask (Kopenhaga, 1830) i Grimm (Deutsche Sprachlehre, Gettynga, 1840). Dokładne wypisy anglosaxońskie ułożyli: Conybeare: Illustration of anglosaxon poetry (Londyn. 1826) i Leo: Altsächsische und angelsächsische Sprachproben (Halle, 1838). Na czele licznych zabytków literatury angielskiej, które pomimo spustoszeń Duńczyków i Normandów przechowały się do obecnej chwili, choć w większej części nie są nawet drukowane, stoją bez wytpienia pomniki poezyi. Poezyja anglosaxońska, równie jak skandynawska i najdawniejsza niemiecka, najczęściej bywała alliterującą; daleko później dopiero ukazały się początki rymu. Epopeje, których styl jest nacechowany obfitością powtarzających się na wzór Homera epitetów, śmiałemi metaforami i bo-
