od dotychczasowych kar, a po złożeniu przysięgi na wierność, mogą być przypuszczeni do urzędów publicznych. Następstwem podobnych ustaw było odjęcie prawomocności Test-aciu z r. 1673., który żądał od każdego urzędnika uznania zwierzchniej władzy kościelnej króla i nakazywał przyjmowanie Kommunii świętej podług obrządku Kościoła Anglikańskiego. Jakób II użyty za narzędzie przez Jezuitów, pokuszenie wprowadzenia do Anglii katolicyzmu, odpokutował utratą korony. Wezwany na tron r. 1689 Wilhelm książę Oranii, aktem tolerancyi zapewnił różnowiercom wolność wyznania, wyjąwszy katolików i socynijanów. Na tej drodze rozwijając się Kościół Anglikański, ulegając naciskowi wypadków robił coraz większe ustępstwa. Jerzy IV uchwalą parlamentu z r. 1828 usunął włożony w akcie jednolitości i Test-akcie, równie jak i w ustawach Jerzego II warunek, że aby piastować urząd publiczny, trzeba przystępować do Kommunii w Kościele Anglikańskim. Za panowania tegoż samego króla, uchwałą z r. 1829 d. 13 Kwietnia, zmieniono formułę przysięgi na wierność w ten sposób, że i katolicy mogli ją wykonywać. Przysięga ta brzmi jak następuje: „Ja N. N. przysięgam i przyrzekani, iż będę wiernym poddanym Jego Królewskiej Mości, i bronić będę Jego osobę, koronę i godność, przeciw wszelkim sprzysiężeniom i napaściom, a dając znać o wszelkich pokuszeniach przeciwnych jemu i starając się usilnie o utrzymanie następstwa tronu w protestanckiej linii domu hanowerskiego, odmawiam posłuszeństwa wszelkim pretendentom. Oświadczam nadto, że nie jest artykułem mej wiary przekonanie, jakoby panujący, exkommunikowani przez papieża lub kogokolwiek innego, mogli być pozbawieni swej godności, a ich poddani uwolnieni od obowiązków wierności, mogli się targnąć na ich życie. Oświadczam, że nie wierzę, jakoby papież miał w krajach angielskich pośrednią lub bezpośrednią moc jurysdykcyi. Przysięgam, że ze wszystkich sił moich przyczyniać się będę do utrzymania praw własności, wedle brzmienia praw krajowych, i wyrzekam się wszelkich zamiarów dążących do obalenia Kościoła panującego. Przysięgam także, iż posiadanej obecnie lub w przyszłości władzy, nie użyję nigdy ani przeciw religii protestanckiej, ani przeciw rządowi połączonych królestw, ani celem ich osłabienia. W końcu wyznaję i oświadczam przed Bogiem, że tę przysięgę moję w całej jej rozciągłości, składam wedle najprostszego i zwyczajnego znaczenia zawartych w niej wyrazów i nie będę się nigdy uciekać do żadnych wybiegów, dwójznaczników, ani ukrytych myśli. Tak mi Panie Boże dopomóż,“ Każden katolik, po wykonaniu powyższej przysięgi, przypuszczony być może do urzędów publicznych, wyjąwszy: regencyi państwa, wielkorządztwa irlandzkiego, godności lorda kanclerza, lorda wielkiego pieczętarza, tudzież sędziego najwyższego i najwyższego kommissarza generalnego zebrania Kościoła szkockiego. Nadto, wyłączeni są katolicy od posiadania wszelkich miejsc kościelno-cywilnych przy kościołach, uniwersytetach i szkołach, równie i z praw patronatu, lub zarządu cywilno-kościelnych zakładów. Kto przyjmuje lub używa niepozwolonych tytułów duchownych, ulega karze 100 f. st. Zakonnicy obowiązani są podać swe nazwisko i miejsce zamieszkania w przeciągu sześciu miesięcy; nowo przybyli zaś, jeżeli nie są urodzonemi Anglikami, muszą się z kraju wydalić. Według praw Kościoła Anglikańskiego, obowiązujących wszystkich poddanych angielskich, urodzenia, małżeństwa i zejścia muszą być zaregestrowane. W tym celu wszystkie miasta i wsie podzielone są na okręgi. Urodzenie dziecka musi być zaregestrowane najwięcej w przeciągu 6 tygodni. Akt zejścia trzeba zapisywać w przeciągu dni ośmiu. Ustawa o małżeństwie dozwala dopełnienia obrządku ślubnego, nietylko w kościele episkopalnym, ale i w innych miejscach, jako to: w kancellaryi nadregistratora i w kaplicach poselstw angielskich. Przepisy wy-
