Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/762

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Anceps, po łacinie: podwójny, wątpliwy, tak w prozodyi nazywa się syllaba, mogąca być stosownie do woli i potrzeby piszącego, albo krótką, albo długą.

Ancher (Piotr), ur, 1710 r. na wyspie Bornholm, professor prawa w uniwersytecie Kopenhagskim, mąż niezmiernej nauki, napisał wiele dzieł, z których najważniejsze są: Historyja prawa duńskiego, 3 tomy (Kopenhaga, 1769 — 76); Duńskie prawo lenne (Kopenhaga 1777); Kodex jutlandzki i wybornemi kommentarzami łacińskiemi. Umarł 1788 r.

Ancher (Berndt), ur. 1746 roku, w Chrystyjanii, znakomity przemysłowiec i filantrop, skończywszy nauki w uniwersytecie Kopenhagskim powrócił do Norwegii, gdzie w ogromnych dobrach swoich krzewił przemysł, naukę i sztukę. W Chrystyjanii głównie przyczynił’ się do założenia uniwersytetu i banku, sam odbywał prelekcyje filozoficzne i niepoślednie miejsce zajął jako poeta; zarazem w sposób dotąd nieznany podniósł handel drzewem z Norwegii do Anglii, Ancher um. 1805 r., poprzednio jeszcze w Chrystyjanii wystawiwszy dom sierot i testamentem swoim przeszło 100 tysięcy talarów legował na cele użytku powszechnego. Po śmierci uczczono go pomnikiem, bez którego i tak pozostałby w pamięci swoich ziomków.

Anchieta (Józef), przezwany Apostołem Brezylijskim, jezuita-missyjonarz. Mąż nadzwyczajny nieskazitelnością życia i cudami, urodził się r. 1533, na wyspie Teneryffie, ze szlachetnego i zamożnego domu. Po ukończeniu nauk w Koimbrze, wstąpił w 17 roku życia do zakonu jezuitów. We trzy lata później udał się do Brezylii, gdzie uczył naprzód młodzież języka łacińskiego w Pirasinga (późniejsze San-Paolo). Tu miał sposobność nauczyć się języka krajowego, i ułożył, dla użytku missyjonarzy, grammatykę, słownik i dwa katechizmy, większy i mniejszy, w języku Indyjan, którym z niektóremi odmianami dyjalektów, mówią na całém pobrzeżu morskiém aż do Brezylii. Książka Anchiety dotąd jest najlepszą z grammatyk tego języka. Pragnąc skłonić Portugalczyków do zaniechania błahych i wszetecznych piosnek, ułożył pieśni pobożne w językach hiszpańskim, portugalskim i brezylijskim, i wkrótce zabrzmiały one wzdłuż brzegów i aż do szczytów gór. Nadto, napisał obszerny dramat, z pięciu tysięcy wierszy, wymierzony przeciw wadom panującym między osadnikami i wprowadził do niego intermedyja, w języku brezylijskim. Krajowcy zwabieni ciekawością, tłumnie przybywali na widowisko, a tém nastręczali apostołowi sposobność do działania na nich i opowiadania im Ewangelii. Powoli zyskał ufność dzikich ludożerców, i szanowali go jako świętego, którym był rzeczywiście, nauczając ich słowa Bożego, po wyświęceniu się na kapłana r. 1567 w Bahia, żyjąc wpośród nich, doświadczając największych niewygód, głodu i nieznośnych upałów. Prześladowcami jego byli Portugalczycy, a zwłaszcza synowie Europejczyków spłodzeni z kobiet indyjskich, którzy prowadząc handel niewolnikami, uważali missyjonarza za wroga swojego. Anchieta zmuszony był nakoniec pozwolić nowonawróconym Indyjanom używać broni do odporu gwałtów gwałtem. Niegodne postępowanie ze strony spółziomków, nie przeszkodziło mu atoli okazywać największych im przysług podczas niebezpiecznej wojny przeciw plemieniowi krajowemu Tamuyos. Anchieta i ksiądz Nobrega, pierwszy missyjonarz i prowincyjał brazylijski, udali się do tych dzikich, jako pośrednicy i zakładnicy, aby przekonać Indyjan o rzetelności żądania pokoju, które przynosili w imieniu Portugalczyków. Układy szły w odwlokę. Nobrega, po dwóch miesiącach, dla ważnych spraw, wrócić musiał do osady. Zniecierpliwieni dzicy zapowiedzieli Anchiecie dzień, którego ma być przez nich zjedzony; odpowiedział im spokojnie, że tak źle nie będzie. W rzeczy samej, złagodzili się, i po zawarciu pokoju, opuścił