Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/75

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Zostawił on po sobie dzieło p. t. Al-Tacrit czyli metoda praktyczna, składająca się z 32 odrębnych rozpraw o chirurgii. Dzieła tego jest kilka wydań i tłómaczeń łacińskich; najlepsze Channinga (Oxf. 1778 r., 2 tomy in 4-to).

Abul-Faradi (Grzegorz), znany także pod nazwiskiem: Bar Hebraeus, historyk arabski, ur. 1226 r. w Malacyi w Azyi Mniejszej, należał do chrześcijańskiej sekty Jakobitów. Zostawszy biskupem Guby i Alepu, um. jako prymas Jakobitów r. 1286 w Meadze, w prowincyi Adzerbidżanie. W języku syryjskim oryginalnie napisał, a sam później na arabski przełożył Historyję Powszechną od stworzenia świata, którą Anglik Pococke r. 1665 wydał po łacinie. Abul-Faradi zostawił także swoją autobiografiję, oraz kilka innych dzieł treści teologicznej i filozoficznej.

Abul-Fazel, rodem Pers, wezyr i historyjograf Akbara, cesarza indyjskiego, Wielkiego Mogoła, sławny opisem panowania tego monarchy. Żył w drugiej połowie XVI wieku, i w r. 1603 został zamordowany. Dzieło jego przetłomaczył na język angielski i wydał w Kalkucie (r. 1783), uczony oryjentalista Gladwin.

Abul-Feda (Izmael), książę muzułmański z rodziny kurdyjskiej Ejubidów, do której należał również wielki sułtan Saladyn. Ur. w Damaszku roku hedżiry 672 (nowej ery 1273), w młodości już odznaczył się męztwem w kilku bitwach z rycerzami Krzyża, a stalszą jeszcze zjednał sobie sławę jako pisarz. Urodzenie jego nadawało mu prawo do księztwa Hamatu w Syryi, lennego pod zwierzchnictwem sułtanów egipskich; liczne wszakże przeszkody dopiero w r. 1310 dozwoliły mu objąć władzę nad tym krajem, którą już później utrzymał aż do śmierci, nastąpionej r. 1331. Częste jego podróże do sułtana egipskiego Malek-el-Nasser, którego wiernym był sprzymierzeńcem i lennikiem, posłużyły mu do rozszerzenia zakresu własnych wiadomości; liczne też i ważne zostawił w języku arabskim dzieła, z których po szczególe wymienimy tu tylko Roczniki, doprowadzone aż do roku 1328, zebrane po większej części z dawniejszych kronik arabskich, lecz w wielu miejscach nader umiejętnie uzupełnione, tak iż słusznie uchodzą za najważniejszy z wydanych w Europie arabski pomnik historyczny. Część pierwsza, obejmująca dzieje bajeczne, wydane przez Fleischera r. 1831 p. t.: Historia Anteislamica; dzieje Mahometa wydał Gagnier; De vita et rebus gestis Mohammedis (Oxford, 1234); ostatnia i najobszerniejsza część, zawierająca dzieje późniejszych po Mahomecie czasów, wyszła w Kopenhadze (r. 1789 — 94) z tłómaczeniem łacińskiém i przypiskami Reicke’go p. t.: Annales Moslemici. Abul-Feda napisał także Geografiję, wydaną ostatnio wraz z przekładem łacińskim w Paryżu (r. 1838) przez pp. Reinaad i Mac-Guckin de Siane; — oprócz tego zaś jest jeszcze autorem różnych dzieł prawnych, matematycznych, filozoficznych i lekarskich.

Abulghazi-Behadur, chan Chiwy, potomek Dżengis-Chana, urodził się w roku 1606, umarł w 1644; Abulghazi-Behadur po kilkuletniem panowaniu abdyko-wał na rzecz syna swego, sam zaś oddał się z zapałem studyjom historycznym. Owocem tej pracy była historyja genealogiczna Turków w dziewięciu tomach, napisana przez niego w języku tatarskim. Dzieło to przetłómaczonem zostało na język niemiecki przez kilku oficerów szwedzkich, wziętych do niewoli rossyjskiej po bitwie pod Półtawą w 1709 roku. — Toż samo dzieło przełożył Messerszmid pod tytułem: Geschlechtsbuch der Mungalisch-mogulischen Khanen Gott. 1780.

Abul-Hair, han mniejszej hordy Kirgizów. Horda ta miała swoje koczowiska pomiędzy Baszkirami, koczującemi nad rzeką Jaikiem, a średnią hordą kirgizką; na południe docierała swemi koczowiskami do morza Aralskiego i osad Karakałpaków, a od wschodu miała za sąsiadów Kałmyków Ziungarskich, w nieustającej