Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/74

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

jego pisma są: Seden, zawiera doktrynę jego opartą na powadze Koranu i tradycyj; Fikkelam, mały traktat teologiczny, i Moaliem, rodzaj katechizmu muzułmańskiego. — Jest jeszcze inny Abu Hanifah, rodem Pers (um. 895), autor Historyi roślin, traktatu o algebrze, mnóstwa dzieł filologicznych, a szczególniej Kroniki powszechnej, która w zupełności weszła w skład dzieła wydanego przez Ibn-Kotajbah.

Abu-Hafsydzi, dynastyja panująca niegdyś w Tunis, wzięła początek od Abdul-Waheda, syna szejka Abu-Hassa-Omara, który towarzyszył Nasyr-Ledin-Aliahowi, monarsze dynastyi Almohadów, w wyprawie r. 1205 do Afryki. W następnym roku mianowany został wielkorządzcą Afryki, w szczególności Tunetu, gdzie z czasem do znacznej doszedł potęgi: potomkowie jego stali się niepodległemi i przybrali tytuł królów Tunetańskich (ob. Tunis).

Abucht, był to rodzaj wędliny z korzenną przyprawą (salceson), używany w dawnej kuchni polskiej, „Abuchty surowe jadał.“

Abukara (Teodor), niekiedy mylnie brany za Teodora z Mopsuestu i innych, uczeń ś. Jana Damasceńskiego i biskup Kara w Mezopotamii, żyjąc między Mahometanami, był żarliwym apologetą i polemikiem przeciw islamizmowi, pisał też wiele przeciw rozmaitym heretykom, jako to Nestoryjanom, Monofizytom (Jakobitom) i Orygenistom. Z pomiędzy 43 znanych jego dzieł, ważnych dla historyi Kościoła i dogmatów w VIII wieku, 22 zamieszczone są w Bibliotheca Patrum (Paryż, 1644, t. 11); a główne jego dzieło: de unione et incarnatione, w Biblijotece Gallanda, t. 13.

Abukelb, moneta syryjska, którą nazywają tam często piastrem z psem, a w Konstantynopolu almichler. Wartość jej równa się 1½, tureckiego piastra czyli w naszej monecie gr. 15,99 (7,999... kop.). Holenderskie talary w Egipcie zowią abukelbami.

Abukir, (po francuzku Béquière), starożytne Kanopus, dziś wioska małoznacząca na brzegu egipskim, o 2 mile od Alexandryi, słynna z bitwy morskiej, w której Nelson od 1—3 Sierpnia 1798 zniszczył flotę francuzką. Francuzi uszykowali się w liniją kolistą, w pobliżu małej wysepki, bronionej przez silną bateryję. Mimo to Nelson z niesłychaną śmiałością kazał połowie swej floty przepłynąć między wyspą a liniją bojowa Francuzów, biorąc ich tym sposobem między dwa ognie. Bitwa rozpoczęła się o 7 wieczorem, a w godzinę później 5 okrętów francuzkich było już pozbawionych masztów i zdobytych. Admirał francuzki Brueys został zabity strzałem armatnim, a okręt jego wyleciał w powietrze, przyczem do 1,000 ludzi straciło życie. W dwóch dniach następnych flota francuzka uległa zupełnemu zniszczeniu. Roku 1799 przybiła tu do brzegu flota turecka. Bonaparte 11 Lipca ruszył z Kairu i zdobył Abukir szturmem; otrzymane jednak wiadomości spowodowały powrót jego do Francyi.

Abul-Hassan-Ali, urodzony w Maroko, sławny matematyk XIII wieku, napisał bardzo ważne astronomiczne dzieło, którego część pierwszą przełożył na język francuzki J. J. Sedillot w roku 1808 pod tytułem: Traité des Instruments Astronomiques des Arabes; tłómaczenie to wypełniło szczerbę w historyi umiejętności, gdyż jak Montucla utrzymywał, gnomonika Arabów i Greków zaginęła, tymczasem dzięki Abul-Hassanowi odzyskujemy ją w zupełności, jak również mnóstwo wynalazków ciekawych, które widocznie wychodzą ze szkoły bagdackiej. Tablice szerokości i długości gwiazd , jakie nam daje, są nader szacowne. Abul-Hassan napisał także traktat o sposobie obserwowania księżyca, o sekcyjach konicznych, które zaginęły.

Abul-Kacem, lekarz arabski, urodzony w Hiszpanii, zmarł w Kordubie 1107 r.