Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/569

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

panował od 1103—1149 r, umarł na wyspie Cyprze, wracając z wojny krzyżowej. — Amadeusz IV, urodził się 1197 r., panował od 1233—1253, otrzymał od Fryderyka II tytuł księcia Aosta i Chablais. — Amedeusz V, powiększył swe państwo za pomocą wojny i stosunków familijnych. — Amadeusz VI, zielonym hrabią zwany, urodził się w 1334, umarł w 1384 r.; Amadeusz zawojował Faussigny i Gex, pozyskał zwierzchnictwo nad krajami Jakóba piemontskiego i otrzymał z łaski cesarza Karola IV wikaryjuszostwo nad znaczną częścią Włoch północnych. — Syn jego Amadeusz VII, czerwonym zwany, odznaczył się jako sprzymierzeniec króla francuzkiego Karola VII w bitwie pod Ypern, zdobył szturmem miasto Sitten i przyłączył do swych posiadłości dwa miasta: Coni i Nizza. Umarł w 1391 r. — Amadeusz VIII, urodzony w 1383 r., pozostawał aź do 1398 r. pod opieką babki swej, cnotliwej Anny de Bourbon. Amadeusz pomagał czynnie cesarzowi Zygmuntowi w sprawie wytępienia heretyków, Zygmunt zaś, przez wdzięczność, podniósł Sabaudyją do znaczenia udzielnego księztwa. Wkrótce potém Piemont, po wygaśnięciu panującej rodziny, wybrał Amadeusza na swego regenta, ale ten zrzekł się władzy świeckiej, tak w Sabaudyi jako też i w Piemoncie, i udał się w towarzystwie sześciu rycerzy do Thonou nad jeziorem Genewskiém, gdzie prowadził życie pustelnicze aź do 1439 roku. W tym ostatnim roku sobór bazylejski ogłosił Amadeusza papieżem pod imieniem Felixa V. Wstąpił na tron papiezki z mocnem postanowieniem wytępienia wszystkich istniejących wówczas sekt heretyckich, lecz wkrótce zniechęcił się niepowodzeniem, zrzekł się tyjary w 1448 roku i zakończył życie w trzy lata później, w Genewie. — Amadeusz IX, urodził się w 1435, objął rządy w 1465 roku, znudził się jednakże sprawami państwa, i powierzył je żonie swojej Jolancie z tytułem regentki. Umarł w 1472 roku.

Amadis, nazwa niektórych bohaterów poezyi rycerskiej. Na czele romantycznych Amadysów stoi Amadis Gallijski (de Gaule) zwany także od godła na tarczy rycerzem lwim, albo też pięknym brunetem (Bel-Tenebros). Miłostki i świetne czyny tego odważnego rycerza znajdujemy spisane w sławnym romansie, do którego Hiszpanie, Portugalczycy i Francuzi z kolei się przyznają. Według owego romansu Amadis gallijski jest tem w Hiszpanii, czem król Artur ze swemi rycerzami okrągłego stołu w Anglii, lub we Francyi Karol W. ze swemi Paladynami. Czy w tych opowiadaniach jest jaka podstawa historyczna, czy też Amadis i jego cafe potomstwo prostém jest zmyśleniem — trudno wiedzieć. W romansie tym, bardzo ciekawym i pełnym nadzwyczajnych wydarzeń, pierwsze cztery księgi poświęcone są Ainadisowi gallijskiemu, który miał być dzieckiem miłości Periona bajecznego króla Francyi i Eliseny, córki Hawinta króla bretońskiego. Dalsze księgi zajmują się jego synami: E-plandianem, rycerzem Floris-sando de Florisel, i trzema innemi Amad sami, z których każdy występuje pod odmienną gwiazdą. I tak pierwszy, Amadis grecki, jest prawnukiem Amadisa galijskiego, synem ojca Lisnarta i Olenorii, córki cesarza Trebizondy. Tego znów wnukiem jest Amadis od ywiazdy (Al-astrarereo). Ostatni Amadis trebizondzki jest synem Rogera, przezwanego ukochanym. Oryginał hiszpański romansu o Amadisach składa się z 14 ksiąg, które wielce się lóżnią między sobą. Cervantes w sławnym swym przeglądzie biblijoteki Don-Kiszota tylko pierwszym czterem księgom przyznaje pewną wartość, inne skazując na ogień. Autorem ich, według jednych, miał być pisarz portugalski Vasco-Lobeira, żyjący na początku XIV wieku, według innych jakaś nieznajoma dama portugalska, a jeszcze według innych, infant don Pedro, syn Jana I króla portugalskiego. Hr. Tressan utrzymuje, że je napisał trubadur francuzki ze szkoły Rusticien de Puice, autora prawie