Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/56

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Abluentia (czyszczące), nazywają się w medycynie takie środki lekarskie, które służą do czyszczenia przewodu pokarmowego, np. senes, ipekakuana, sól glauberska i t. d.

Abłaj, władca kirgizki, w ruskich kronikach zwany carewiczem sybirskim, posiadał władzę nad niektóremi plemionami tatarskiemi i kirgizkajsackiemi. W r. 1574 złączywszy się z drugim władcą Tewkejem, napadli na nowo wznoszące się miasto Ufę. Rossyjanie pobiwszy Tatarów o 15 wiorst od miasta, wzięli do niewoli Abłaja i Tewkeja i odesłali do Moskwy. Las, w którym zaszła bitwa, do tej pory nazywa się Abłajewskim. — Abłaj-Aichodży-Mułła-Koczyn, han średniej hordy Kirgizów, który nastąpił po stryjecznym bracie Abul-Mehmet-Hanie, zbiegłym do Turkestanu. Abłaj będąc jeszcze sułtanem, w roku 1789 przysiągł w Orenburgu na poddaństwo Rossyi; w r. 1798 otrzymał pozwolenie przejścia na prawą stronę rzeki Irtysza i koczowania, pomiędzy fortecami Omskiem i Semipałatyńskiem. Podobne pozwolenie udzielane było wszystkim sułtanom i starszyznom kirgizkim, poddającym się Rossyi. W następnym roku poleceno generałowi Nefelew, dowodzącemu sybirską dywizyją, aby od dobytku Abłaj-hana i od Kirgizów, z nim w granice rossyjskie przechodzących, żadnych opłat nie wybierał.

Abner (po hebr. ojciec światłości) syn Nera, brat stryjeczny i hetman wojsk Saula, po jego śmierci obwołał syna jego Isbozetha królem Izraela w Mahanaim, i praw jego bronił lat siedm przeciw Dawidowi. Zwyciężony w walnej bitwie przez Joaba Abner, gdy mu wyrzucał Isbozeth że wdał się w stosunki z nałożnicą Saula, tém rozgniewany przeszedł na stronę Dawida, który go przyjął najwdzięczniej. Lecz Joab, wódz wojsk ostatniego, mszcząc się śmierci brata swojego Azaela, zabitego we wspomnionej bitwie przez Abnera, zamordował go zdradziecko. Dawid ubolewając nad tém, pogrzebł uroczyście zwłoki Abnera w Hebron. I Król. 14, 50. 17, 55. II, 2, 8. 5, 12).

Abnoba, tak nazywali Rzymianie góry Czarnego lasu, z których wypływa Dunaj.

Abo (Aobo), Obo, po fińsku Turku, u dawnych Rossyjan Kaby, miasto główne gubernii Abo-Bjerneborskiej, leży nad rzeką Aurajok na krawędzi Finlandyi, między odnogami Fińską i Botnicką, o 213 wiorst na zachód Helsingforsu, 623 wiorst od Petersburga. Wedle podań historycznych, Eryk IX król szwedzki, opanowawszy połud. zach. Finlandyję, wybudował w 1156 r. zamek Abowski, oraz pierwszy w Finlandyi kościół chrześcijański, tudzież urządził osady na sąsiednich wyspach. W 1626 r. Gustaw Adolf założył w Abo gimnazyjum, w 1640 r. podwyższone do stopnia uniwersytetu, który przeniesiono w 1827 r. do Helsingforsu. W 1713 r. Abo zdobyte przez wojsko rossyjskie pod dowództwem Piotra I i generał-adjutanta Apraksyna. W 1743 r., na mocy Abowskiego pokoju, Szwecyja odzyskała Abo. W 1808 roku Rossyjanie znowu opanowali to miasto; nakoniec w 1809 r., skutkiem traktatu zawartego w Friedricbsham, ostatecznie przyłączone zostało do Rossyi. Odtąd do 1819 r. w Abo, jako w głównem mieście Finlandyi, znajdował się senat tego wielkiego księztwa; w 1827 r. spaliło się do szczętu, ale w krótkim czasie odbudowane. W Abo mieści się sąd nadworny (Hofgericht), rezydencyja biskupa (ewangelickiego) Abowskiej dyecezyi; towarzystwa ewangeliczne, biblijne i gospodarskie (1797 r.). Handel wewnętrzny i zewnętrzny dość znaczny; przemysł rękodzielniczy w kwitnącym stanie; wyroby płócienne abowskie nie ustępują szwedzkim. Z gmachów publicznych zasługują na uwagę: kościół katedralny z wysoką wieżą, wzniesiony około r. 1308, obserwatoryjum, dom gimnazyjalny i niektóre inne; mieszkańców 13,000. W czasie wojny Rossyi ze Szwecyją w 1808 r.; dnia 7 Czerwca wieczorem, Szwedzi pod dowództwem ad-