Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/536

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Alsikiecza, gatunek sukna, cła od niego oznaczone w r. 1650 (Vol. leg. IV, 358).

Alsinois (hrabia d’), Francuz, pisał wiersz na śmierć Henryka Walezyjusza, po polsku i po francuzku, umieszczony w Nadgrobkach Uteuhova na śmierć tegoż króla.

Alster, rzeka w księztwie Holsztyńskiém, która przepływając przez Hamburg, tworzy w nim wspaniały wodozbiór, zwany Binnen-Alster i kilką kanałami wpada do Elby. Rzeczka ta, chociaż spławna tylko dla statków niniejszego rozmiaru, ważną jest bardzo dla Hamburga i dla tego miasto jeszcze roku 1310 nabyło ją od hr. Gerharda holsztyńskiego.

Alstroemer (Jonasz), sławny przemysłowiec szwedzki ośmnastego wieku, ur. 1685, zmarły 1761 r., którego usiłowaniom i poświęceniu zawdzięcza Szwecyją wprowadzenie fabrykacyi sukna przedniejszego, tkanin bawełnianych i jedwabnych. Mając dwadzieścia dziewięć lat wieku był jeszcze komissantem kupieckim w Londynie, a widząc, że Anglija całą wielkość swoją i bogactwo zawdzięcza przemysłowi, postanowił zaszczepić go we własnej ojczyźnie. Musiał z początku zwalczyć ogólną w tej mierze obojętność i znieść wszystkie przeciwności, jakie nowatorów spotykają, lecz w końcu usiłowania jego oceniono i należycie nagrodzono: otrzymał bowiem szlachectwo, mianowany został członkiem rady najwyższej handlowej i akademii nauk. W r. 1756 popiersie jego umieszczono w sali giełdowej w Sztokolmie. Umierając w pięć lat potem, zostawił znakomity majątek, uczciwie zebrany, czterem synom swoim, z których trzej dostąpili zaszczytu zasiadania w akademii nauk, a jeden z nich Karol Astroemer, znakomity botanik, uczeń sławnego Linneusza, często jest wspominany przez tego uczonego, jako dostarczający mu wielu nowych roślin. Od jego nazwiska Linneusz nazwał rodzaj roślin, pochodzących z Ameryki południowej, Alstroemeria. Karol Alstroemer umarł w r. 1791, mając pięćdziesiąt ośm lat wieku.

Alstroemeria. Rodzaj utworzony przez Linneusza na pamiątkę szwedzkiego naturalisty Alströemera, należy do rodziny Amarylisowych, zawiera wiele gatunków rosnących w pasie ziemi podrównikowym nowego lądu. Wszystkie gatunki są zielne, niektóre wijące się; kwiaty mają ułożone w baldachy; cechy główne ich są: kielich kolorowy, złożony z 6 nierównych listków, z których dwa dolne są przy nasadzie nieco wydrążone; pręcików sześć osadzonych przy podstawie kielicha, i na zewnątrz odgiętych; guzik owocowy dolny, szyjka jedna, blizna trzydzielna, owoc torebka trzykomórkowa, wieloziarnowa. Wszystkie gatunki odznaczają się pięknością kwiatów.

Alszbant, halsband, wyraz z niemieckiego przyjęty. Ubiór kobiecy do przyozdobienia szyi, kosztowny, drogiemi kamieniami bywał sadzone; wspominiany u nas w drugiej połowie XVI wieku. Gdy strój niemiecki w Polsce upowszechniać się zaczął, nastały halsbandy i u mężczyzn, lecz skromne, białe lub czarne w fałdy ułożone, i z tyłu na sprzączkę zapinane.

Alszewski (E. F. S.), doktór filozofii, professor w Berlinie, napisał grammatykę łacińską p. n. Lateinische Sprachlehre fur Schulen und zum Privatgebrauche, Berlin 1852 r.; oraz broszurę o teraźniejszém zepsuciu w uniwersytetach niemieckich p. n.: Ueber das angebl. Verderben auf den deutschen Universitäten, Berlin 1836 r.

Alsztuch, halstuch, z niemieckiego: chustka na szyję, krawat czyli opaskę gardła znaczy. Nosiły je Polki w końcu XVII wieku haftowane, trefione, a czasem drogiemi nasadzone kamieniami; później skromniejsze nosili mężczyźni.