Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/446

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

się takowego nauczyć może, język zaś Taciński używany powszechnie, oprócz kilku innych posiada. Lecz mimo niemałe ze swej strony ofiary, pomimo kwiecistej wymowy sławnego Guariniego, książę Alfons, lubo odważny, co robiło mu niemały rozgłos w rycerskim narodzie, bo już walczył na czele wojsk austryjackich z sułtanem Solimanem w Węgrzech, zamożny, gdyż zasilał cesarza niemieckiego pożyczką znacznej summy, niewielu pomimo to znalazłszy stronników utrzymać się nie mógł, a tron polski, cel jego życzeń, zajął Stefan Batory. Umarł Alfons 1597 roku, z trzech żon nie zostawiwszy żadnego potomka. Cezar, brat jego stryjeczny nastąpił w Modenie, a Ferrara przez papieża Klemensa VII jako lenność do państwa papiezkiego przyłączoną została. K. Wł. W.

Alfons Tostatus (ob. Tostado).

Alfonsa tablice astronomiczne. Alfons X postanowiwszy poprawić tablice Ptolemeusza, r. 1248 zebrał w Toledo uczonych chrześcijańskich, żydowskich i mahometańskich, w liczbie których byli: Isag Aben-Said, Alkabit, Aben-Ragel, Aben-Muza i t. d. Po czterech latach pracy tablice, które kosztowały 40,000 dukatów, zostały ukończone i słusznie nazwane Alfonsowemi. Z uwagi na stan nauki ówczesny, nie mogły one być wolne od błędów, jednak dokładniej od dawniejszych oznaczały apogeum słońca, a długość roku oznaczyły z przybliżeniem 28 sekund. Pierwszy raz drukiem ogłoszone zostały 1483 r. w Wenecyi.

Alfonsija, (Alfonsia), rodzaj roślin utworzony przez Kuntha w rodzinie Palmowych. Cechy są: kwiaty oddzielno-organowe, to jest kwiaty pręcikowe i słupkowe, czyli męzkie i żeńskie, w oddzielnych pochwach kwiatowych na jednej roślinie umieszczone; kielich sześćdzielny, pręcików 6 przy nasadzie zrosłych; guzik owocowy jeden, szyjek 3; owoc jest pestkowiec włóknisty, jednoziarnowy. Jedyny gatunek w tym rodzaju jest Alfonsia oleifera, rosnący w południowej Ameryce. Humboldt i Bonpland znaleźli go dziko rosnącym w Nowej-Grenadzie nad brzegami Rio-Sinu, i tam go zowią Corozo. Jest to mała palma, której trzon zaledwie do 6 stóp się wznosi, i gęstym wieńcem pierzastych liście się kończy. Owoce tej palmy dostarczają gatunku oleju, nazwanego u krajowców Manteca del Corozo, którego używają do palenia w kościołach i domach prywatnych. S. P.

Alfonsiny, czyli Alfonsa tablice.

Alfort, wieś i zamek w departamencie Sekwany, o milę od Paryża, słynne szkołą narodową weterynaryi, zawożoną tamże w 1765 r. podług planu Bourgelafa, z ogrodem botanicznym jednym z najpiękniejszych w Europie, i z niezmiernie bogatemi muzeami anatomicznem i historyi naturalnej. W owczarniach zakładu hodują przepyszne stada owiec merynosów i kóz kaszmirskich. Ministeryjum wojny utrzymuje tu swoim kosztem czterdziestu uczniów, kształcących się na weterynarzy do pułków jazdy.

Alfraganus (Achmed-Ben-Ketir), urodzony w Ferganah, zdaje się, że miał udział w przejrzeniu tablic astronomicznych Ptolemeusza, około r. 825 ery chrześcijańskiej z polecenia Kalifa Al-Mamuna. Napisał kilka traktatów o pochyłości ekliptyki, o budowie kątomiaru, o kompasach i t. d. Z dzieł jego doszły do nas tylko początki astronom ii, które w dwunastym wieku wytłumaczył Jan Hispalensis i ogłosił r. 1493 w Ferrarze, a drugi raz wydrukowano je w Norymberdze 1537 r. z przemową Melanchtona i rozprawą Regiomontana. Powtórnego przekładu dokonał Fryderyk zakonnik z Ratysbony, a według żydowskich pisarzy J. Antoli r. w 1447, i trzeciego Gollius w r. 1669 z przypisami, obejmującemi wiele ciekawych szczegółów, którego tłumaczowi śmierć nie dozwoliła ukończyć. Delambre w swojej: Historyi astronomii w wiekach średnich, zostawił dokładny rozbiór dzieła Alfragana. Ebn Żunis podaje go za autora tablicy sprawdzonej,