Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/403

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Alexander Helios, syn Marka Antonijusza i Kleopatry, królowej Egiptu, za staraniem ojca swego przez krótki czas osiadł na tronie Medyi i Armenii, wszelako po wzięciu go wraz z Antonijuszem w niewolę, przez zwycięzcę Oktawijana w tryumfie poprowadzony został do Rzymu.

Alexander Janneus, (ob. Machabeusze).

Alexander Severus, cesarz rzymski, urodził się w 208 roku po narodzeniu Chrystusa. Wychowany starannie pod okiem swej matki Julii Mammei, przysposobionym został za syna przez Helijogabala i objął po nim rządy w 222 r., w czasach, kiedy cesarstwo Rzymskie chyliło się już do upadku. Alexander otoczył się najznakomitszymi uczonymi (szczególniej lubił Paulusa i Ulpijana), starał się przedewszystkiem rozdawać wysokie posady i godności ludziom zdolnym i zasłużonym, aby tym sposobem, przyczynić się choć w części do wykorzenienia szeroko rozkrzewionej przedajności. Jakkolwiek Alexander był poganinem, zajmował się jednakże nauką Chrystusa i często powtarzał: „Czyń drugim to, co chcesz aby tobie uczyniono.“ Ubóstwiany przez obywateli, nie podobał się Pretoryjanom, nienawidzącym go za to, że nie pobłażał ich bezprawiom, nadali mu więc przydomek „Severus“ (surowy). Alexander zwyciężył Artaxerxesa, króla perskiego w 231 r., zamierzał wyprawę przeciwko Germanom, a nawet pociągnął już z wojskiem nad brzegi Renu, ale następca jego Maximinus podburzył żołnierzy i ci zamordowali go wraz z matką w 235 r. Naród policzył Alexandra w poczet bogów, przeczuwając, że śmierć tego monarchy przyśpieszy upadek państwa, wydanego na łup swawolnego żołnierstwa.

Alexander I, cesarz bizantyński, syn włościanina z Pannonii, z początku za Galeryjusza był namiestnikiem w Afryce, zamordowany został r. 306 przez wodza swego Maxencyjusza. — Alexander II, cesarz bizantyński, panował od roku 911—912, wstąpił na tron po ojcu swoim Bazylim, okrutny i wszeteczny, hańba rodu ludzkiego.

Alexander I, król Szkocyi, syn Malkolma III, panował od r. 1107—1124, srogą sprężystością uśmierzył powstanie szlachty swego kraju; założył mnóstwo kościołów i klasztorów. — Alexander II, syn Wilhelma Lwa, wstąpił na tron szkocki roku 1214, panował do roku 1249, dopomagał Janowi, królowi Anglii, w uspokojeniu buntu jego poddanych, zdobył Berwick i Carlisle i spustoszył Northumberland. Pod koniec życia dotknęła go klątwa papiezka. — Alexander III, syn poprzedzającego, przy pomocy króla angielskiego Henryka III, starał się upokorzyć butnych wassalów, którzy jednak wziąwszy nad nim górę, zabrali go w niewolę i przez kilka lat więzili w Stirling. Z Achonem, królem Norwegii, pomyślną prowadził wojnę; umarł 1284 roku.

Alexander Wszewołodowicz, książę bełzki, i czas niejaki włodzimiersko-wołyński, syn Wszewołoda Mścisławicza. W czasie małoletności Daniela Romanowicza książęcia halickiego, Polacy i Węgrzy kraj ten najeżdżali i łupili (1211 r.): niektórzy z książąt ruskich im dopomagali, a w tej liczbie i książę Alexander. Leszek Biały, połączywszy się z nim, opanował Włodzimierz wołyński, a pojąwszy Grzymisławę, córkę Alexandra w małżeństwo, oddał mu to księztwo w dzierżawę, jako namiestnikowi swemu. W r. 1217 Andrzej książę węgierski wszedł w przymierze z Polakami, a skutkiem zawartej umowy, Alexander oddalony został z włodzimierskiej dzielnicy, którą oddano Danielowi z bratem. W roku 1234 Alexander, zyskawszy pomoc i wsparcie Węgrów, opanował Beli, i Czerwień: ale w charakterze lekkomyślny, wkrótce ich porzucił, i obrócił przeciwko nim oręż wraz z braćmi swoimi. Gdy tegoż roku Daniel otrzymał Halicz; Alexander,