Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/173

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Afonija (Aphonia), z greckiego: a bez, fone głos). Tak nazywa się mniej lub bardziej zupełny brak głosu, chociaż zdolność urabiania jego istnieje; co właśnie stanowi różnicę pomiędzy człowiekiem pozbawionym głosu, a niemym. Afonija jest następstwem jakiegobądź obrażenia przyrządu głosowego; niekiedy pochodzi ze stanu chorobliwego nitek nerwowych krtaniowych, albo nawet ośrodków nerwowych, wynikłych z apoplexyi, epilepsyi, gwałtownych wstrząśnień moralnych i t. d. Leczenie tej choroby stosować się winno do przyczyn, które ją sprowadziły. Najpowszechniej używanemi środkami są: płukania łagodzące, kataplazmy rozmiękczające około szyi, pijawki, bańki na szyi i karku, środki odciągające jak miejscowe, tak i dalej używane, w razie zaś przejścia w stan chroniczny, nastąpić winno leczenie stosowne do stanu ogólnego organizmu i przyczyn, które cierpienie miejscowe podtrzymują.

Aforyzm (z greckiego: aforizein, rozdzielić, określić), oznacza krótkie i zwięzłe zdanie, wyrażające zwykle zasadę jakiej nauki. Wszystkie prawie nauki mają swoje aforyzmata; najbardziej jednak znane są: w prawie rzymskiém (Digesta), w medycynie aforyzmy Hippokratesa, Celsyjusza i Boerhaava. — Stylem aforystycznym, nazywa się przerywany i rzadko kiedy spójnikami lub zaimkami względnemi powiązany sposób pisania, który, w miarę użyty, zwięzłością swoją zdolny jest uczynić wysokie wrażenie retoryczne.

Afra (święta), była jawnogrzesznicą w mieście Augusta, w drugiej prowincyi Recyi, zwanej Windelicyją, to jest w dzisiejszym Augsburgu. Biskup Narcys, uciekając od okrutnego prześladowania chrześcijan w Hiszpanii, za cesarzów Dyjoklecyjana i Maxymijana Herkula, znalazłszy przytułek u Afry, nawrócił ją, oraz jej matkę Hilaryję, tudzież trzy jej służebnice, Dygnę, Eunomiję i Eutropiję, które również grzeszny żywot wiodły poprzednio. Gdy prześladowanie doszło do Augsburga, Afra oskarżona że jest chrześcijanką, żywcem spalona została na wyspie na rzece Lech, nie chcąc wyrzec się wiary. Matka i służebnice znalazły ciało jej całe, a od ognia nieobrażone, i ze czcią je pogrzebały. Sędzia Gajus dowiedziawszy się o tem, gdy odmówiły czynić ofiar bałwanom, wyznając się chrześcijankami, kazał otoczyć słomą dom Hilaryi, i ją wraz z trzema wspomnionemi służebnicami, spalił. Ciało Afry od r. 1064 znajduje się w kościele na jej cześć zbudowanym w Augsburgu, gdzie jej pamiątka obchodzoną jest 5 Sierpnia.

Afraates (święty), Pers, pustelnik w Syryi, urodził się ze znakomitych, ale bałwochwalskich rodziców, w IV wieku. Przyjąwszy wiarę chrześcijańską, opuścił ojczyznę, udał się do Edessy, potem do Antyochii, gdzie godził ćwiczenia samotnego życia z uczynkami miłości bliźniego; nauczał, upominał i pokrzepiał wiernych przeciw herezyi aryjańskiej, której sprzyjał Walens cesarz. Umarł przy końcu wieku IV, Bóg go uposażył darem czynienia cudów. Grecy obchodzą jego pamiątkę 29 Stycznia, Łacinnicy 7 Kwietnia.

Afrancesados vel Josefinos, tak nazywano tych Hiszpanów, którzy przysięgli bronić konstytucyi nadanej przez Józefa Bonapartego w 1808 roku. Po upadku króla Józefa, wielu z Afrancesadów schroniło się do Francyi, gdzie przez długi czas pozostawać musieli, albowiem Ferdynand VIII skazał ich na wygnanie i na pozbawienie urzędów, tytułów i majątków. Liczba tych wygnańców wynosiła do 16,000; miedzy niemi znajdowali się najznakomitsi uczeni, urzędnicy i oficerowie hiszpańscy. Dopiero w 1820 r., w dniu 8 Marca, kiedy Ferdynand przyjął konstytucyją kortezów, dozwolono Afrancesadom wrócić do kraju i to z pozbawieniem urzędów i godności.

Afranius Lucius, żyjący na lat 95 przed Chrystusem, jest uważany za twórcę komedyi rzymskiej, tak zwanej Comedia togata. Malując życie i oby-