był i nie oznajmił światu o ich istnieniu, za życia pogrzebani, oni co aureolą, swego męczeństwa mogliby światu przyświecać, czyż nie powinni być światu przypomnieni? A wreszcie historya tegoczesna Polski, jak Mickiewicz w przedmowie do Dziadów powiada, z dawnych sejmów, z dawnych placów boju przeniosła się dzisiaj prawie całkiem do więzień. Tam zostają bowiem ci, co życie swoje Polsce ponieśli w ofierze. I jak historya Mamertyńskich więzień stanowiła główną część historyi pierwszych wieków chrześciaństwa, tak dzisiaj historya Syberyi w niemałéj części do historyi Polskiéj należy.
W skutek ostatniego powstania polskiego 1863 r. wyrokiem sądów wojennych, wielką liczbę księży katolickich, jako politycznych wygnańców wysłano z Polski do Syberyi. Jednych rozrzucono po stepach zachodniéj Syberyi, drugich po okrytych odwiecznym lasem górach wschodniéj; innych znowu, skazanych do ciężkich robót, osadzono w minach rudnikami zwanych lub w warzelniach solnych. Na początku 1866 roku wszystkich znajdujących się na posileniu we wschodniéj Syberyi sprowadzono do Tunki; następnie, gdy wskutek manifestów 1866 i 1868 zwolniono prawie wszystkich od ciężkich robót i przeprowadzono do téjże Tunki, zebrało się jednocześnie w Tunce z duchowieństwa polskiego przeszło 150 osób.[1]
Tunka jest to wiejska osada na południe od Bajkalskiego jeziora, w obszernéj gór Sajańskich rozrzucona kotlinie, od granicy chińskiéj w prostym kierunku o jakie pięć mil polskich odległa. Na północ jéj wznoszą się niebotyczne, na 8000 stóp wysokości góry, za-
- ↑ Ob. w Dodatku spis szczegółowy pod lit. A.
