Strona:PL Dzieła Ignacego Krasickiego T. 6.djvu/380

 Choć więc może który z następców Piasta na ogród się zdobył, żadnej o tem wzmianki w dziejach naszych nie znajdujemy aż do czasów Kazimierza Wielkiego, to jest do roku 1333, w którym ten znakomity monarcha panować zaczął. Że jednak i przed nim ogrody już w Polsce być musiały, mianowicie owocowe i jarzynne, ztąd wnieść można, iż od roku 1000 Bolesław Chrobry, a dalej następcy jego ustanowiwszy po przyjęciu wiary kościoły, naprzód katedralne i parafie, mnichów do Polski wprowadzać zaczęli. Ci zwyczajem swoim, mimo nadania im uczynione, do ręcznej pracy przywykli, ziemie i puszcze odłogiem leżące zdatnemi ku rolnictwu uczyniwszy, nie zapomnieli o sadach i ogrodach, zwłaszcza ci, którzy z włoskich krajów przyszli, i tam używali owoców i jarzyn rozmaitych, do których byli przywykli, nie tylko z dawnego używania, ale i z powinności w czasie postów kościelnych i własnych każdego zakonu.
 Pierwsza w szczególności wzmianka ogrodu i zwierzyńca w Bielskim pod Kazimierzem; ten według jego powieści pod zamkiem krakowskim zbudował zwierzyniec, co oznacza, iż zasadzony wprzód murem obwiódł i w nim mieszkania dla wygody i rozrywki swojej założył.
 Łobzów, o pół mili od Krakowa, pałac i ogród, równie był Kazimierza Wielkiego dziełem; tam on częstokroć przemieszkiwał i, jak wieść niesie, Esterę pochować w ogrodzie pod wzniosłą mogiłą kazał. Pozostałe ruiny oznaczają, iż dawnych gmachów śladu nie zostało; architektura gustowna okazuje stopień doskonałości, do jakiego była przyszła przy końcu XV wieku; herby Sforziów, rodowite Bony królowej, na odrzwiach i oknach ryte, są dowodami, iż za czasów Zygmunta I-go gmachy stawiane były, albo przynajmniej odnowione. Okazują się także gdzieniegdzie herby Batorych, co oznacza, iż go Stefan król przyczynił, albo w niektórych częściach wydoskonalił.
 Kraj nasz, wewnętrzną książąt udzielnych własnych między sobą niezgodą, najściami Litwy, Tatarów, Pomorczyków, Rusi, Krzyżaków, wielokrotnie niszczony, nie miał zdatnej pory do ogrodnictwa. Celniejsi obywatele stawiali zamki dość obszerne i okazałe, ale te na wzór twierdz urządzone były, ażeby się w przygodzie schronić przed nieprzyjacielem i dawać mu odpór; obierali więc stawiający zamki miejsca górzyste, jak jeszcze niektóre trwają; niektóre zaś podupadłe około Krakowa, w Wiśniczu, Tenczynie, Pińczowie, Melsztynie, Pieskowej skale; od granic wołoskich i tureckich, w Buczaczu, Podhajcach, Jazłowcu. Mało one miejsca zabierały na wierzchołkach po większej części gór skalistych; nie było więc sposobności i dla gruntu i dla szczupłości zakładać około nich ogrody. Gdy jednak po zawojowaniu Rusi, złączeniu się z Litwą i pokonaniu Krzyżaków zmniejszały niebezpieczeństwa; naówczas zaczęły w płaszczyznach