Strona:PL Dzieła Ignacego Krasickiego T. 6.djvu/266

w obrządkach uroczystych, jak najdokładniej zachowana i urządzona była. Napatrzywszy się w Rzymie powadze i uczciwości zachowanej w odprawianiu obrządków religii, wprowadził to samo do swoich krajów; mając przysłanych od papieża zdatnych mistrzów i księgi służące do śpiewania.
 Czując to, iż dobre wychowanie młodzieży wpływa w życia całego sprawy, a kraj nie tylko walecznych, ale i światłych obywatelów potrzebuje, sprowadził z Rzymu mistrzów w nauce biegłych i osadził ich w szkołach przez siebie ustanowionych, aby uczyli młodzież sobie oddaną grammatyki, arytmetyki; a w którychby uznali i zdatność i chęć do dalszych nauk, używali ich według ich sposobności. Na zjeździe w Akwisgranie ustanowił, iżby po wszystkich klasztorach zaprowadzone były szkoły, równie jak i przy kościołach katedralnych. Nie tylko go do takowych ustaw wiodła potrzeba kraju, ale i miłość nauki; nad zwyczaj albowiem owych wieków, co mu zbyć mogło czasu od pracy, łożył na czytanie ksiąg i rozmowę z uczonemi ludźmi. Tych zewsząd zgromadzał i przy sobie bardzo wielu miał, miedzy innemi Alkuina z Anglii sprowadzonego. Za radą jego powstało uczone na dworze Karola towarzystwo. Najznamienitsi nauką i przymioty przybierali sobie stosowne do rodzaju nauki, lub chęci własnej nazwisko; Alkuin na cześć Horacyusza wziął jego znamię, Angilbert Homera, Adalhart, opat Korbinii Augustyna, Rykulf Dameta, Karol Dawida imię sobie przyswoił. Schodzili się w oznaczone czasy i zgromadzeni razem, albo czytali dzieła własne, lub cudze obwieszczali i tłómaczyli, albo też tem się zatrudniali, co ku użytkowi i rozpostarciu wiadomości służyć mogło.
 Wpośród zwycięztw i jak najszczęśliwszego ze wszech miar powodzenia doznał najczulszej monarsze i ojcu dolegliwości w powstaniu przeciw sobie własnego syna. Pipin, najstarszy z dzieci jego z Himiltrudy urodzony, widząc, iż dwóch młodszych braci z Hildegardy spłodzonych królestwa dzierżyli, Karol trzeci księstwa sobie wyznaczone posiadał, on zaś żadnego dotąd wydziału nie miał; nie mogąc znieść prześladowania, jak twierdził, Fastrady trzeciej żony Karola, a macochy swojej, dobrawszy spisku pomocników, o najwyższej dostojności zamyślał. Jakoż gdy się wraz z ojcem w Ratysbonie znajdował, chciał gwałtownym sposobem odebrawszy mu rządy, sam najwyższą władzę posieść. Gdy się o tem pod noc w kościele z towarzyszami naradzał, szczęściem kapłan tam będący wysłuchał owę zmowę i postrzeżony od spiskowych przysiądz im musiał, iż tego, co słyszał, nie objawi. Skoro wyszli z kościoła, jak najśpieszniej dał znać o wszystkiem Karolowi; natychmiast wzięty pod straż Pipin, lubo w radzie na śmierć był osądzony, nie mógł na