dzieńca tego złożony został. Chcąc ile możności zawężać przyszłym szkodliwym skutkom senat, używał rozmaitych sposobów, iżby wojsko odwieść od Oktawiusza; ale ten ująwszy Cycerona pochlebną nadzieją powtórnego konsulatu, gdy się sam na tym stopniu obaczył, nie chciał go mieć spólnikiem. “W szedł zatem w ugodę z Antoniuszem i Lepidem i utworzyli między sobą jedynowładztwo tryumwiratu, które się stało ostatnim ciosem wolności rzymskiej. W owej ugodzie ustanowione były zabójstwa najznamienitszych obywatelów rzymskich, na których czele, za usilnem Antoniusza naleganiem, położony Cyceron, schronił się był w Kajecie i gdy tajemnemi manowcami ku morzu uchodził, obskoczony od oprawców, padł ofiarą ukochanej ojczyzny w sześćdziesiątym czwartym roku wieku swego.
Jak Demostenes między Grekami, tak u Rzymian w krasomówstwie pierwsze trzymał miejsce Cyceron; i dotąd w temże pierwszeństwie zachowani zostają. Równi więc sobie, sprawiedliwie dzierżą zasłużoną sławy nieśmiertelność; a jeżeli jakową znaleźć można między niemi różnicę, na tem się zasadza, iż Demostenes głębiej zda się posiadać kunsztu swojego dzielność; Cyceron zaś większą mając rzeczy wiadomość, obszerniej rozpostarł wytworność umysłu swojego.
Sposób ich pisania oznacza piszących. Demostenes pracowity, ponury, rzecz w treści wyłuszczał. Cyceron uwdzięczał istotę rzeczy, którą opowiadał. Znać było natężenie i usilność w tem, co z ust Demostenesa wychodziło; szła rzecz jakby sama przez się w powabnem obwieszczeniu Cycerona. Groźnie rozkazuje Demostenes, łagodnie porusza Cyceron; i gdy pierwszy z nich przeraża i dziwi, drugi tak ujmuje, iż się nasycić nie można.
Opisy Demostenesa tak są poważne, jak przynależało rzeczom, które obwieszczał. Nie dość się na to zapatrywał Cyceron, umieszczając niekiedy wśród równie ważnych rzeczy dowcipne wprawdzie, ale mniej przyzwoite i mowie i mówiącemu żarty. Jakoż dał mu jednego razu uczuć przytomny takowym powieściom Katon, gdy
rzekł: „przyznać należy, iż krotofilnego konsula mamy“.
Nie można równać skromności Demostenesowej z samochwalstwem Cycerona; ale też miał z czego więcej się chwalić Cyceron,
niż Demostenes, który jedynie się samego krasomówstwa trzymając, tym tylko sposobem ojczyźnie swojej był zdatnym.
Skutek najpochlebniejszej dzielności mówców, jest władanie umysłami słuchaczów; uczuli go dostatecznie ci przezacni mężowie;
Demostenes gdy wszystkie Grecyi narody przeciw Macedonom obruszył; Cyceron gdy znękał grożący Rzymowi zgubą spisek Katyliny.
