wielce zasłużonych miewano w Atenach mowy pogrzebowe, których wygłoszenie przynosiło wielki zaszczyt, o który ubiegali się najznakomitsi mówcy[1]. Ale i osoby prywatne, nie mające innego tytułu do sławy prócz bogactwa, polecały niekiedy na swych pogrzebach wygłaszać mowy pochwalne[2]. Za takie mowy płacono. Rzadko tylko znachodzą się wzmianki o igrzyskach na cześć zmarłego[3]. Natomiast konieczném, przez prawo i zwyczaj wymaganém zakończeniem pogrzebu była uczta, na którą schodzili się, wracając z pogrzebu, krewni i znajomi do domu nieboszczyka. W tej uczcie brały udział także kobiety. Wyobrażano sobie, że w tej uczcie bierze i nieboszczyk udział, i jak się zdaje zostawiano dla niego osobne miejsce[4]. Dla zmarłych w obczyźnie, lub tych, których trupów odszukać nie było można, wyprawiano te same obrzędy z próżnymi marami i wystawiano im pusty grobowiec czyli tak zwany kenotaf[5].
Do najpierwszych i bezwarunkowych obowiązków względem umarłych należało sprawienie im należytego pogrzebu[6]. Dopóki bowiem ciało zmarłego nie było pochowane, dusza jego dostać się nie mogła do Hadesu. Oprócz tego widok niepochowanego trupa był dla bogów niebieskich, a zwłaszcza dla Heliosa, wstrętnym. Z tych tedy powodów było obowiązkiem nawet obcych ludzi, pochować trupa leżącego przy drodze. Jeżeli tego dokonać nie mogli, powinni byli przynajmniej garść ziemi rzucić na niego. Nie mógł to jednakże być sypki piasek, ale ziemia wilgotna, któréjby lada podmuch wiatru nie mógł z niego nie zrzu-
- ↑ Demosth. de cor. 321 ss. Thuc. 2, 35. Plut. Dem. 21.
- ↑ Zarys takiej mowy u Eur. Suppl. 857 ef. Cic. leg. 2, 65.
- ↑ Demosth. Epit. 1393. Strabo 13, 623. Diod. Sic. 11, 33. O oryginalnych igrzyskach na pogrzebie Kalana por. Plut. Alex. 70. cf. Athen. deipnos. 4, 155.
- ↑ Luc. Demon. 24, 33.
- ↑ Thuc. 2, 34. Eur. Hel. 1057, 1261.
- ↑ O tém mówi prześlicznie Patin, Ét. sur les trag. grecs. II. 255.
istniały one u Gallów, którzy podł. Diod. Sic. 5, 28 rzucali swym zmarłym na stosy formalne listy do znajomych.
