skiém, niż powszechnie przypuszczamy i niż możemy wykazać na podstawie naszych niedostatecznych źródeł téj epoki. Nauka Pitagorasa[1] nosi niewątpliwie ślady takich wpływów, o ile nasze mętne źródła pozwalają sądzić o jéj pierwotnéj formie, a jeżeli dziś rozstrzygnąć niepodobna, o ile mistycyzm egipski wpłynął na rozwój i ukształtowanie misteryów greckich, to pochodzi to jedynie stąd, iż o nich w ogóle posiadamy nader urywkowe wiadomości. I na tém polu, o którém tu specyalnie mówimy, na polu wyobrażeń o rzeczach, czekających duszę człowieka po śmierci, pozostawił, jak się zdaje, wpływ Egiptu niejakie ślady w mitologii greckiéj. I tak pojawia się teraz nieznana zupełnie za czasów Homera postać Charona, posępnego i zgryźliwego starca, który za opłatą pewnej sumy pieniężnéj przenosi przez rzekę podziemną niezliczone rzesze duchów. Wiara w istnienie takiego przewoźnika, jakkolwiek niemal konieczna tam, gdzie się pojęcie rzeki podziemnéj ustaliło, przyjść miała, podług zapewnień jednego z najważniejszych historyków greckich późniejszego wieku, do Grecyi z Egiptu, gdzie ciała wszystkich zamożniejszych mieszkańców sprowadzano wodą do Memfis, gdzie je przewoził osobno ustanowiony przewoźnik za mierną opłatą w przepysznéj barce przez jezioro, rozlewające się przed smętarzyskiem[2]. Również pojawia się teraz dopiero rzeka Lethe, z której dusze zmarłych piją zapomnienie dotychczasowego życia, a z niém dotychczasowych trosk i bolów. Przypomina ona zaś w tym względzie bardzo żywo zdrój zimnéj wody, wytryskujący z jeziora Mnemosyne, o którym tak często wspominają misterya egipskie Izydy i z którego podług nauki mistyków egipskich pić musiały dusze zmarłych, zanim się dostały do wiecznej szczęśliwości[3]. Również pomiędzy sądem Ozirisa nad duszami zmar-
- ↑ żył pomiędzy rokiem 582 i 490 prz. n. Chr.
- ↑ Diodorus Siculus 1, 92. 96.
- ↑ Na złotéj blaszce, jakie często kładziono zmarłym na głowę, znalezionéj w okolicy Petelii, miasta greckiego w dolnéj Italii, czytamy następujący napis: Znajdziesz w Hadesie na lewo źródło, a obok niego cyprys biały: tych unikaj. Znajdziesz źródło drugie, wytryskujące zimnym zdrojem z jeziora Mnemosyne, przed którém stoją stróże. Do tych udaj się i mów: „Tyś jest synem ziemi i gwiaździstego nieba, i ja jestem plemieniem niebiańskiém. Usycham z pragnienia: dajcie mi się napić z zimnego źródła Mnemosyny“. A oni dozwolą ci napić się z boskiego jeziora i zajmiesz miejsce wysokie pomiędzy podziemnymi heroami. Por. Lehrs, Vorstellungen der Griechen von dem Leben nach dem Tode, w „Popul. Aufsätze“ p. 346 ss. i Lobeck, Aglaoph. p. 812.
