Mniejszéj wagi jest wzmianka o tymże przekładzie Pisma św., datująca z r. 1644. Z powodu nastąpić mającego z woli króla Władysława IV zjazdu wszystkich wyznań religijnych w Toruniu, który w roku 1645 przyszedł do skutku i znany jest w dziejach naszych pod nazwą Colloquium Charitativum, akatolicy odbyli poprzednio po różnych miejscach kilka narad pomiędzy sobą. Najważniejszą z nich był generalny synod wszystkich wyznań dyssydenckich, odbyty r. 1644 w Orli na Podlasiu pod prezydencyą Janusza Radziwiłła. Rezultatem tego synodu był Memoryał przedłożony Władysławowi IV, podpisany przez Radziwiłła w imieniu wszystkich przytomnych, w którym oświadczają gotowość swoję przybycia na colloquium charitativum, lecz z pewnemi zastrzeżeniami[1]. Otóż w tymto memoryale znajduje się następujący ustęp:
„Zapisujemy i to, że w owym szczególnie czasie (w ogóle w dawniejszych wiekach) królowie nasi taką przejęci byli chęcią poznania prawdy, że księgę Pisma św., nie widzianą przedtém w mowie ojczystéj, w r. 1455 na język polski na użytek bogobojnéj Królowéj przełożono“.
Nakoniec znajduje się nieco znowu dokładniejsze, niż oba ostatnie, podanie o biblii naszéj w znaném dziele Andrzeja Węgierskiego: Systema historico-chronologicum Ecclesiarum slavonicarum, wydaném wprawdzie dopiero w r. 1652, w kilka lat po śmierci autora, ale pisaném (jak z różnych okoliczności wnosić można na pewne) około r. 1644 i 1645, a zatém w tychże latach, w których się odbywały wspomniane co tylko zjazdy religijne w Orli i Toruniu. A że nasz Węgierski był przytomny obradom i na synodzie w Orli (1644) i na Toruńskim (1645)[2], nastręcza się przeto wniosek, że i owa wzmianka o przekładzie Biblii z r. 1455 w Memoryale królowi przedłożyć się mającym nie od Radziwiłła, który go tylko podpisał, ale od teologów, którzy go ułożyli, a najpewniéj właśnie z głowy Andrzeja Węgierskiego pochodziła. W dziele swojém wyżej wspomnianém tak o téj biblii mówi Węgierski (na str. 2S):
„Ultimae quoque Regis Jagellonis Uxoris Sophiae Exemplar Biblicum, in membrana descriptum exstat, ad cujus calcem haec sunt adscripta: Absoluta sunt haec Biblia in Castro novae Urbis Corczyn, ad mandatum et voluntatem Sereniss. Reginae Polon. Sophię: translata per Andr. de Jassowitz, scripta per Petrum de Cadoszits (sic), 18 August. Anno 1455. superstite adhuc vidua Sophia Regina, regnante jam Filio ejus Casimiro Jagellonide. Fuerunt (!) ista Biblia in Bibliotheca illustris cujusdam Patroni“[3].
Jak widzimy, powyższe słowa Węgierskiego nie ze wszystkiém zgodne są z brzmieniem owéj wiadomości, którą z téj biblii wypisał był in extenso Turnowski. Mianowicie różni się stanowczo od Turnowskiego Węgierski co do daty 18 Sierpnia jako dnia, w którym biblia ukończoną być miała. Tę
- ↑ Sacrae Regiae Majestati... Vladislao IV... nomine Evangelicorum ex Colloquio Orlensi per Delegatos ipsorum die 24 Augusti habito, anno Christi 1644, Humillimi responsi libellus. Czytałem go w dziełku „Scripta facientia ad Colloquium a Vladislao IV Torunii... indictum“. Helmstadii, 1645. 4°.
- ↑ Obacz Acta Conventus Thoruniensis 1645 sqq. Varsaviae. 1646. 4° gdzie podane są wykazy wszystkich obecnych. Porównaj Józefa Łukaszewicza nader ważne do tego przedmiotu dzieła Dzieje kościołów wyznania Helweckiego w Małéj Polsce, str. 280 i 283, i O kościołach Braci Czeskich w dawnéj Wielkopolsce.
- ↑ To znaczy: Jest także exemplarz Pisma św. ostatniéj żony króla Jagiełły Zofii, odpisany na pergaminie, na którego końcu to dopisano: Dokonała się ta Biblia w grodzie Nowego miasta Korczyna, na rozkaz i z woli Nąjjaśn. Królowéj polskiéj Zofii: przełożona przez Andrzeja z Jaszowic, napisana przez Piotra z Kadoszyc (zamiast Radoszyc, myłka drukarska w skutek podobieństwa litery K do R, nieczytelnie pewnie w ms. Węgierskiego napisanéj), dnia 18 Sierpnia roku 1455. Za życia jeszcze wdowy Zofii Królowéj, za panowania już Syna jéj Kazimierza Jagiellończyka. Była ta biblia w bibliotece znakomitego pewnego Pana“.
