co tylko za tém i przeciw temu powiedzieć można, nie wątpię, że godzi się na wiarogodności świadka naszego jak najzupełniéj polegać. Nie pisał on na podstawie luźnych pogłosek, nie powtarzał tych szczegółów z pamięci, ale miał wtedy rękopis ów rzeczywiście przed sobą i tak z niego wszystko powtórzył jak było napisano.
Na dowód tego dotknę tu tylko dwóch rzeczy.
Wielką rękojmię pewności twierdzeń powyższych upatruję przedewszystkiém w niezrozumiałym, bo zepsutym wyrazie „zeszsłowie“, który daje Turnowski pośród textu owéj z roku 1455 zapiski, w kodexie Biblii za jego czasów się znajdującéj (dziś bowiem już zapiski téj w kodexie szaroszpatackim nie ma): „Dokonały się księgi Zakonu itd. dnia wtorkowego S. Jana zeszsłowie ante Portam Latinam, pod latem bożym 1455.“ Słowo to w manuskrypcie musiało nieczytelnie być napisane. Turnowski go nie rozumiał i źle odczytał; dał je jednak tak, jak mu się zdawało że było napisane i nie pozwolił sobie żadnych na domysł poprawek. Cały szereg różnych późniejszych pisarzy, którzy
o téj rzeczy mówili, utykał na tym wyrazie. Łamali oni sobie głowy, coby to znaczyć mogło. Jedni czytać chcieli Zaszsławie (zamiast w Zasławiu), inni iże słowie, geż słowie itp. (= co znaczy, co się nazywa). Otóż zdaniem mojém mylili się oni wszyscy: rzecz się miała zgoła inaczéj. Było to tylko po prostu średniowiecznym językiem oznaczenie dnia 6 Maja, zapisanego w dzisiejszym kalendarzu jako dzień „Jana w Oleju“. W wiekach średnich nazywano dzień ten Joannes in Captivitate, albo inaczéj Joannes ante portam latinam. Otoż tu mamy jedno wyrażenie i drugie, tylko że Captivitas oddano po polsku: Zasłanie. Takto niezawodnie wyraz ten musiał być napisany w kodexie. Co zaś z wszystkiego najważniejsze, to że dzień 6 Maja w r. 1455 przypadał w saméj rzeczy na wtorek. Nam dziś wiedzieć o tém nietrudno, bo mamy do tego wszelakie ułatwienia. Ale w początku wieku XVII było inaczéj. A zatém cała ta wiadomość o zapisce z r. 1455 i co ona w sobie zawierała, jest zupełnie autentyczna, i nie mógł tu Turnowski ani nic zmyślić ani podrobić, zwłaszcza że wcale wyrazu owego nie rozumiał.
Drugie, co tu warto podnieść, a to na dowód, że pisząc replikę swoję przeciwko X. Tworzydle Turnowski, miał rzeczywiście przed sobą przekład Biblii, o jakim mówi, jestto okoliczność następująca. Na wewnętrznéj stronie kompatury kodexu, którego text w niniejszéj publikacyi dajemy, znajdują się zapiski różnych rąk, z późniejszych pochodzące czasów, mianowicie z wieku XVI, XVII i XVIII. Jedna z nich, niewątpliwie napisana ręką naszego autora, Turnowskiego, opiewa, jak następuje:
„Była przed tym Biblia na Polsky ięzyk przełożona około roku pańskiego 1390, za staraniem y nakładem Krolowey Polskiey Jadwigi, corki krola Węgierskiego y Polskie° Ludwika, dziedziczki Polskiey, pierwszey żony Jagieła Władzisława Krola Polskie°. O ktorey pisze Miechowita lib. 4. cap. 41. iż testament Nowy y Stary dawszy sobie po Polsku napisać pilnie czitała.
„Ale Sophia Krolowa, ktorey tę oto Biblią napisano Roku 1455, była corką Andrzeya Książcia Kyiowskie° Graeckiey Wiary, ktorą Jagieło krol iuż stary będąc poiął r. 1422. y była mu czwartą a ostatnią żoną, s ktorą mu Pan Bog potomstwo dał. a z niey poszli krolowie Polscy aż do Sigmunta Augusta. Była tedy, gdy tę Biblią przepisano, już wdową po śmierci Jagieła Władzisława małżonka swojego zmarłego w Roku 1434. Już też na ten czas Syn iey Władzisław Krol Polsky y Węgiersky zginął był na woynie Tureckięj u Warny Roku 1444. A tego czasu Kazimierz drugi Syn iey, Dziad Augusta krola, krolował w Polszcze, poiąwszy w stan małżeńsky Helżbietę Corke Albrechta Cesarza, krola Węgierskie° y Czeskie° w Roku 1453, Za czym we dwie lecie ta biblia[1] iest przepisana. Już iei połtora sta lat dochodzy“.
- ↑ We dwie lecie po zamążpójściu Elżbiety za Kazimierza Jagiellończyka.
