i próby. Pozatem, śmiałość paradoksu autora odbiła się na jego biednym sobotwórze: ten nieszczęśliwy wielbiciel panny Cormon może nas interesować jako problem; ale nic, nawet samobójstwo, nie może go uczynić poetycznym i zajmującym...
Ta miłość — w przeciwstawieniu do powieści przedbalzakowskiej, która była najczęściej grą czystych uczuć w oderwaniu od realjów — ta miłość, ściśle zespolona z życiowem podłożem, to pojęcie życia obalające wszelkie granice między płaskością a tragizmem, to są zdobycze Balzaka, w których nigdzie może nie posunął się tak daleko jak w tym utworze, rzuconym od niechcenia wśród wielkich swoich dzieł.
Poza tą tragedją talentu, poza zabawną a tak prawdziwą i oryginalną postacią panny Cormon, powieść ta posiada i szerokie tło społeczne. Tło to staje się zwłaszcza wyraziste w zestawieniu tej powieści z drugą p. t. Gabinet Starożytności[1], która jest z nią dość ściśle związana. W Gabinecie Starożytności widzimy zapadanie się dawnego świata, rozkład ostatnich tradycji feudalnych; tutaj, w osobie du Bousquiera, mamy upostaciowaną młodą demokrację, pchającą się całą siłą swej energji, uraz, apetytów, nienawiści, zawiści, do zdobycia władzy i majątku. Cała Komedja Ludzka jest w znacznej części obrazem tego procesu, którego przełomowym punktem była Rewolucja Lipcowa.
I tu trzeba nam podziwiać głęboką bezstronność
- ↑ Gabinet starożytności ukaże się w polskiem wydaniu niebawem. Du Bousquier występuje tam pod mianem du Croisier.
