Strona:PL Balzac - Fizjologja małżeństwa. T. 1.pdf/14

nia, poczem rzuca się sobie w objęcia dwoje obcych ludzi, aby szli razem przez życie. Jeden rys zwłaszcza przetrwał do czasów Balzaka: to kontrast między zupełną nieświadomością życia, sztucznem ogłupieniem w jakiem utrzymywano młodą dziewczynę, a nieograniczoną prawie swobodą do której przechodziła jako mężatka, wnosząc w małżeństwo fantastyczne i opaczne pojęcia o życiu oraz niezdrowo rozkołysaną wyobraźnię. Wspomniałem już: nie chcę roli Balzaka jako „reformatora“ w tem dziele brać poważniej niż bierze ją on sam; ale czyż, w istocie, przeobrażenie obyczajów nie poszło po linji jego żądań i wywodów? czyż coraz większa samodzielność, męskie niemal wychowanie panien nie zdobywa sobie z każdym dniem terenu? czyż ostatni nawet, najbardziej zakorzeniony z przesądów, przesąd dziewictwa nie doznał mocnych uszczerbków (przynajmniej u nas) w tych ostatnich czasach?
 Przygotowując, po trzynastu latach, tę książkę do powtórnego wydania, bardziej może niż dawniej wrażliwy byłem na jej słabsze momenty; nie jeden żart wydał mi się przyciężki lub w wątpliwym guście; nieraz uderzył mnie nadmiar elementu książkowego w tym utworze. Wynagrodzi nam to autor, wróciwszy jeszcze raz, w drugiej połowie swego życia, do tego niewyczerpanego tematu: Małe niedole pożycia małżeńskiego będą wyłącznie prawie owocem bezpośredniej i żywej obserwacji. Ale naogół, jak zawsze u Balzaka, bujność jego myśli, talentu, zwycięża; tak iż prawie bez zastrzeżeń mogę tu powtórzyć kilka słów wstępnych, któremi wprowadzałem nieśmiało tę książkę (pierwszy mój przekład z literatury francuskiej) w jej pierwszem polskiem wydaniu:
 „Tak samo jak wielkie dzieło Balzaka, Komedja Ludzka, stało się kamieniem węgielnym rozwoju nowoczesnej literatury francuskiej, a poniekąd i europejskiej, w której powieść obyczajowa tak przemożne zdobyła sobie miejsce, tak samo w Fizjologji małżeństwa znajdziemy już w zaczątku pierwiastki, z których miał się rozwinąć późniejszy psychologiczny romans francuski: filozofję „trójkąta małżeńskiego“, legendę „niezrozumianej kobiety“, sylwetę