Strona:PL Balzac - Eugenja Grandet.djvu/10

żadnej z rzeczy, które stworzyłem dotąd. Począć „Eugenję Grandet po Ferragusie, — bez próżności, to jest dowód talentu“. (9 października).

 „Eugenja Grandet jest czarująca: dostaniesz ją niedługo w Genewie (13 października).

 „Eugenja Grandet, to będzie duży tom. Zachowam dla ciebie rękopis. Są tam stronice napisane w bólu. Należy do ciebie, jak ja cały. (12 listopada).

 Są w tej Eugenji karty, natchnione wprost stosunkiem do Ewy Hańskiej. I tak, ładna scena, gdy Eugenja przynosi kuzynowi swój skarbczyk, jest reminiscencją tysiąca franków, z któremi ofiarowała się Ewa w czasie jednej z wielu katastrof Balzaka. „Aniele ukochany, bądź tysiąc razy błogosławiona za swoją kroplę rosy, za swoją ofiarę: jest dla mnie wszystkiem, i jest niczem. Sama widzisz, co to jest tysiąc franków, kiedy trzeba dziesięć tysięcy miesięcznie. Jeśli znajdę dziewięć tysięcy, znajdę i dwanaście. Ale byłbym chciał, odczytując ten rozkoszny ustęp twego listu, móc zanurzyć rękę w morzu, dobyć z niego wszystkie perły i usiać niemi twoje piękne czarne włosy...“
 I wreszcie, tuż przed wyjazdem do Genewy, gdzie kochankowie mieli się spotkać po raz drugi:

 „Jakże ja parskam, jak biedny niecierpliwy koń! Pragnienie widzenia ciebie rodzi we mnie rzeczy, które zwykle nie przychodzą mi do głowy. Poprawiam szybciej. Dajesz mi nietylko siłę znoszenia trudności życia, dajesz mi i talent, a przynajmniej łatwość. Trzeba kochać, Ewo moja ukochana, aby opisać miłość Eugenji Grandet, miłość czystą, olbrzymią, dumną! Och, droga, dobra, boska moja Ewo, co za ból nie móc ci powiedzieć co wieczór robiłem, mówiłem i myślałem...“ (1 grudnia 1833).

 Może te płomienne inwokacje, świadczące ile samego siebie kładł Balzac w swoje najbardziej objektywne napozór utwory, ocieplą trochę posępne domostwo starego skąpca z Saumur. Co do reszty, odsyłam czytelnika do Przedmów, któremi opatrzyłem trzydzieści kilka dotychczas wydanych tomów Komedji ludzkiej.

Warszawa, w marcu 1933.