grec. genesis, ‘początek’ (taż samogłoska co w zięć), genetēr, ‘rodzic’, gignomai (zdwojone), ‘rodzę się’; łac. gigno, ‘rodzę’, nātus (z gnatus), ‘rodzony’, gens, ‘szczep’, genitor, ‘rodzic’; goc. -kunds, ‘zrodzony’, niem. Kind, ‘dziecko’. Pień zupełnie odrębny od pnia dla znać.
zima, zimny; zimnica, ‘febra’, w biblji, u innych Słowian ‘lodownia, piwnica’; ozimina (ozimie lub ozime zboże); pozimniało; przezimować; zimostradny (o drzewie i i.), ‘co zimę wytrzymywa’. R. 1472 zimoziele(j), zim(o)zielon, samozielon (?), ‘roślina nietracąca w zimie liści’, r. 1500 zimozielon, w 15. wieku i »zimolza (?), albo zimozlim« (?), czes. zimolez, zimolaz (?); ależ zimolza u Stanka 1472 r. ‘lonicera’ (stąd rus. zimolost’, zepsute ?), a Rostafiński twierdzi, że to właściwie ziemolez, »niskie, przyziemne drzewko, z czego słoworodem ludowym zimolez, zimołza«. Prasłowo; wszędzie tak samo. Lit. żiema, żieminis, ‘zimny’, prus. zema; ind. heman, ‘zimą’, hima-, ‘zima, zimno’; awest. zjam-, ‘zima’; grec. cheima, cheimōn, ‘zima, burza’, chiōn, ‘śnieg’; łac. hiems, ‘zima’, hibernus, ‘zimowy’ (stąd nasze hyberny, ‘leże zimowe’).
ziobro, równie mylnie jak żebro; pierwotna postać: rzebro, jak u wszystkich Słowian (cerk. rebro, rus. riebło; Czesi piszą też mylnie żebro, obok rzebro; łuż. rjebło i korjebło, dolnołuź. riobro, rioblo i korabja); brak w litew.; niem. Rippe (dawne ribbi). Nasze ziobro, ziebro, niby z »mazowieckiem« z zamiast ż (rz), albo jak zielazo (p.); w biblji zebro.
złoto, złoty, złocić, złotnik; złotnica, ‘czasza (złota)’, w biblji; pozłotka; złotogłów, o ‘drogiej tkaninie’; złotousty. Prasłowo; z *zoł-to, cerk., południowe i czes. zlato, rus. zołoto (zołotnik, o wadze). Brak na Litwie (lit. auksas t.j. łac. aurum), tylko u Łotwy jest zelts, ‘złoto’ (a narzeczowe lit. żełtas, ‘żółty’, ?); jest zato w niem. Gold (goc. gulth), a pokrewne (od pnia zel-, ‘żółty’, p. zielony, — tych kolorów nie rozróżniano) w ind. hiranja-, awest. zaranja-, ‘złoto’, ind. hari-, awest. zari-, ‘żółty’, ‘zielony’.
zły, zlić się, złość, złostny (złostnie w biblji; złośćni w psałterzu?), złośny, złośnik, złościwy, złościć się; we złożeniach: złodziej (p. dziej; znaczy już w 14. wieku nie ‘złoczyńcę’, lecz ‘kradnącego’); złoczyńca; złorzeczyć (złorzeczenik, ‘przeklęty’, biblja). We zły wsunięto g: *zgły (zagly u Załabian); od tego poszła zgłoba, ‘złość’, zgłobiwy i zgłobliwy, ‘złośliwy’, zgłobić (»na lud twój zgłobili radę«, w obu psałterzach; r. 1532: »myślili złą radę«, ‘malignaverunt consilium’), ale to ginie już w 15. wieku zupełnie, gdy w psałterzu florjańskim (ale tylko w pierwszej części) bardzo pospolite; w biblji już go źle użyto: »zgłobę (‘żal’, ‘querelas’) synów izraelskich usłyszałeśm«. (Z głobą, p. głobić, nic nie ma spólnego; zgłowa raz błędnie w psałterzu napisane). Prasłowo; tak samo i to samo u wszystkich Słowian: cerk. zŭł, złoba, złyni, złobiw; ale złodiej pozostaje u nich ‘złoczyńcą’, albo i ‘djabłem’. Znaczenie pierwotne takie samo jak w krzywy - krzywda: lit. pa-żułnus, ‘krzywy, ukośny’, atżułas i atżułus, ‘przykry’, iżułas, ‘bezwstydny’, iżułnus, ‘ukośny’, pażwiło, ‘skłonił się’, nuo-żwelnus, ‘stromy’; łotew. zwelt, ‘obalić’, zwelus, ‘chwiejny’; ind. hwarate, hwalati, ‘uchyla się’, dżu-hu-
