‘rozjaśniać się’, słowień. wedernica, ‘tęcza’, czes. wedro, ‘ciepło’, łuż. wjedro, ‘pogoda’, rus. wiedro; brak w lit.; niby niem. Wetter i Gewitter, ależ to łączą z wiatr, łac. ventus, itd., od pnia wē-, p. wiać, gdy nasze słowo służy ‘cichej, ciepłej pogodzie’.
wiór, wiórnik; wiórzysko, dawniej wierzysko; ‘trzaska', ‘strużyna’; u wszystkich innych Słowian z i-: serb. iwer, słowień. iwěr, czes. (j)iwera, rus. iwiereń (bez i- tu i owdzie po narzeczach). Jakaż postać pierwotna? Nierzadkie są przykłady przydechowego i- (irej, iwołga), ależ przecie i polszczyźnie niebrak przykładów odpadania nagłosowego i- (glica, gra, mieć).
wiosło, wiosłować, wioślarz z wieślarz; prasłowo; cerk. wesło, od wez- (p. wieźć), z przyrostkiem -tło czy -sło.
wiosna, ludowe wiesna (bez przegłosu), wiosenny, wiośniany; prasłowo; cerk. wesna; lit. z innym przyrostkiem, wasara, ‘lato’, pawasaris, ‘wiosna’ (i ‘styczeń’ czy ‘luty’ tak zowią, wasaris); ind. wasanta-, ‘wiosna’, wāsara-, ‘dzień’; grec. ear (z *wesar), łac. vēr, ‘wiosna’; wywodzą od was-, ‘świecić’, p. jutro, albo od wes-, p. wesoły.
wiotki, wiotkość; wiotszeć albo wietszeć (dziś pisane mylnie: wietrzeć, wietrzeje, zwietrzało, wywietrzały, jakby we związku z wiatrem) dowodzi, że poprawne brzmienie jest: wiotchy, wiotszeć, i tak zawsze w 15. i 16. wieku pisano; i znaczenie się odmieniło: wiotchy znaczył tylko ‘stary’, więc w biblji: wiotche (»stare«, Leopolita), wiotchością (‘od starości’), »rucho jich nie zwiotszało« (‘nie zstarzało się’), zwiotszeje, ‘zstarzeje’, w psałterzu; ale już w biblji nabiera znaczenia ‘słabości’: »wszytko zwiotszałe« (‘słabe’), »wiotche szaty« (‘lekkie’). Dalej: wiotesz, ‘starzyzna’, wioteszka, ‘suknia nienowa, co wietszeje i starzeje’; wiotech i wiotek, o ‘pierwszej i ostatniej kwadrze miesiąca’: »nie zna, jako miesiąc w pełni, wiotchu« (‘nie zna nowiu’), ludowe »na wietku«, ‘na nowiu’. Prasłowo; cerk. wetŭch, ‘stary’, i tak u wszystkich Słowian; lit. wetuszas, ‘stary’; ind. watsara-, ‘rok’ (w pewnym cyklu lat), grec. etos (z *wetos), ‘rok’, łac. vetus, vetustus, ‘stary’.
wir, wirować, wirowy, pisane w 16. i 17. i przez ier; jedno z arcyrzadkich słów, gdzie wkońcu i nie uległo przed r przegłosowi w ie; wąwiry, w 15. wieku, ‘zawiły, kręty’; wir, ‘odmęt’, właściwie tylko: ‘gdzie woda wre, kotłuje’; p. wrzeć; prasłowiańskie; cerk. wir, ‘odmęt w wodzie’, i tak u wszystkich Słowian; znaczy nieraz ‘zdrój, źródło’ (co wywiera).
wircauz, z niem. Wirtshaus: ‘gospoda, karczma, gościnny dom, osterja (włoskie), karwaser (tureckie)’, w słowniczku z 1607 r.; na dworze Władysława IV i Jana Kazimierza nazwa ‘zabawy dworskiej’ (z przebieraniem się; A. Morsztyn na te zabawy wiersze pisywał).
wirydarz, ‘ogródek’ (jest i wirdarz r. 1500), z łac. viridarium, ‘zielenina’, w 16. i 17. wieku stałe; skrócone i odmienione w 16. wieku w bindarz(yk), gdzie pierwsze r tym razem w n rozpodobnione.
wirzbca, ‘pas’, w obu psałterzach: »jako wirzbca, jąż się weżdy pasze«; zamiast *wirzwca, od prasłowiańskiego wĭr-wĭ, ‘powróz’, co przyrostkiem -w˘ od wĭr-, ‘wiązać’ (p. wrzeć), jak np. bĭr-wĭ od bĭr-, ‘nieść’
