puskać do puścić, brukać do brudzić); cerk. srkati, czes. srk, srkati (nawet ‘płakać’), serb. srknuti, srkalo, o 'wciąganiu ustami', itd.
Sarmata, sarmacki, sarmatyzm; z nazwy ludu przeszło na znaczenie ‘głębokiej prowincji’ czy ‘dawnych, zaśniedziałych wieków’. Skrócone z pierwotnego Sauromata; był to najpierw sąsiad, później pogromca Scytów, przybyły z za Donu w 3. wieku przed Chr., lud koczowniczy irański z licznemi poddziałami (Jazygi, ‘nieznużeni’; Alani-Jasy, p. Prut; Roksolani). W Sarmatach - Roksolanach upatrywano mylnie praojców Słowian, stąd przeniesienie nazwy. Sauromata, jak Jaćwing, nazwany od broni, ‘włóczni’.
sarna, sarenka, sarnina, sarn, sioren r. 1564 i soreń; prasłowo; cerk. srna; lit. z st-: stirna (w łotew. ma być i sirna), ‘sarna’; łączą je z prus. sirwis, ‘jeleń’, łac. cervus (do cornu, ‘róg’), niby ‘rogacz’; prasłowiańskiemu sĭrna odpowiadają nasze oboczne sarn- i siarn-, jak darski i dziarski, zarno i ziarno, smard i śmiardnąć.
Sas; saski; dawniejsze Saś, zbiorowe, o ‘ziemi saskiej’ (»do Sasi«, jeszcze w 17. wieku), zastąpiliśmy dowolnie a zbędnie łacińską postacią: Saksonja (saksoński), co sensu nie ma i dlatego się przyjęło. Naród przezwany, jak Sarmaci, Jaćwingi, Franki, od broni (sahs, ‘nóż’).
sasanka, roślina ‘anemone pulsatilla’, u Stanka 1472 r. sesenki, później i sesanki i sasenki, widocznie nazwa obca (?). R. 1698: »farbuje usasanczone wargi«.
sasina, małopolskie, zamiast szaszyna, ‘trzcina posieczona’; prasłowo; słowień. serb. małorus. szasz (węg. sas), ‘sitowie’, morawskie szaszina, czes. (zbiorowe) szászi, ‘sitowie’, száchor, száchorzi, száchorzina, ‘sitowie’ (staroniem. sahar, narzeczowe sahr z saher, tylko przypadkiem podobne).
satyr albo »dziki (leśny) mąż«, satyros z mitologji greckiej. Natomiast satyra, satyryk, satyryczny, z łac. satura, satira, niby franc. potpourri, ‘mieszanina’ (danie z rozmaitych owoców, itp.), od satis, ‘do sytu’, co przeniesiono na ‘utwór literacki uszczypliwy’.
są, trzecia osoba liczby mnogiej do jestem (łac. sunt); do niej imiesłów teraźniejszy sąc, zastąpiony od 15. wieku, np. w psałterzu puławskim, przez będąc, ale w psałterzu florjańskim i w biblji zachowany; w biblji kilkadziesiąt razy się zjawia, może nie bez wpływu czeskiego, np.: »sąc jęci, podbici«, »nie nalazłem jej panną sąc«, »na drodze sąc«, raz nawet sący; rus. suszczyj.
są-, przyimek nieoddzielny, oboczny do s (p. z, ze), jak wą do w, we (p.). Oznacza, jak z(e), spólność: sąsiad, sąsiada, sąsiedni i sąsiedzki, ‘co zemną siedzi’ (w 17. wieku piszą go samsiadem, niby że ‘sam siada’); sąrżyca, sążyca, ‘pszenica ze rżą (żytem)’; sąmnienie (p. sumienie); sąsiek (p. siec). Częste w nazwach miejscowych: Sątok, t.j. ztok, ‘ścieczenie’ (przeciwnie: Roztok); Sąpolno (o ‘stykających się polach’, niby Opole); Sąciask (prasłowiańskie, powtarza się na Bałkanie: suteška), mylnie Sąciażka (!), ‘cieśnina, przesmyk’; obok są i sę: Sępolno. Pruski przyimek sen, ‘z(e)’, lit. san-dora, ‘z-goda’, są-szlawos, ‘ś-mieci’; ind. sam-, awest. ham-, ‘razem’ (we złączeniach), grec. o-patros, ‘tego samego ojca’.
